“RYA TEZE” EWLEDÊ MINE… (2010)
ROJNAMEGER Û NIVÎSKAR EMERÎKÊ SERDAR:
“RYA TEZE” EWLEDÊ MINE, EZ EWLEDÊ “RYA TEZE”-ME!
Emerîkê Serdar di sala 1962’yanda dikeve “Rya teze” û heta 2006’an bênavber 44 salan kar dike.
Rojnameger û nivîskarê kurdê eyan Emerîkê Serdar di sala 1935’anda ji dayîk bûye. Li gundê Sîpanê ya dorhêla Elegezê hatye dinyaê. Pêşiyê wan jêra “Pamba Kurda” digotin. Ev çend salin navê gund guhêrtine û kirine Sîpan. 170-180 sal berê kal-bavên wî ji dorhêla Qersê hatine Ermenîstanê. Ew ji eşîra Sanyane.
Serdar piştî kutakirina mekteba Elegezê di sala 1954’anda li fakûltêta zimên û dîrokê ya înstîtûta Ermenîstanê – Beşê Pêdagojîyêda hatye qebûlkirin. Di sala 1959’anda xwendina xwe diqedîne. Sê mehan li gundê Elegezê dersdarî kirye. Ew dersdarê ziman û edebyeta kurdî û ermenî bûye. Serdar paşê dikeve nava xebata Radyoya Erîvanê para kurdî. Di dawya sala 1959’anda destbi vî karî dike heta sala 1962’yan, wekî bêjer kar dike. Dîsa di sala 1962’yanda dikeve nava xebata rojnameye “Rya teze” û heta sala 2006’an bênavber 44 salan vî karî dimeşîne.
Emerîkê Serdar ji Erîvana Ermenîstanê pirsên me bersivandin…
Ezbenî rewşa tendirustiya te çawaye? Rojên te çawa derbaz dibin?
Hema bêje temamya rojê di maldame. Çavên min xerab dibînin. Lingê min jî dêşin. Zehf kêm ji mal derdikevim. Guhdariya radyoyê dikim. Keç’a min Nûrê ji minra pirtûkan dixûne.
Gelo civat li te diqeside an na? Dost, heval û hogirên te yên berê têne serdana te?
Bawer bikî na! Ez diçim cem wan. Heftê carekê bi qasî sehetekê, du sehetan diçim cem hevalan. Lê gelek caran ji derveyî welat têlêfonê min dikin, li halê min dipirsin. Ji Ûkraînayê, ji Rûsya û Ewropayê pirsa min dikin.
Mamê Emerîk, ev çend salin te dev ji rojnamê berdaye?
Ev bûn çar sal. Rewşa rojnamê ne başe. Sê-çar mehan carekê jî dernakeve. Serkarya rojnameyê baş karê xwe nake û rewş xerabe. Hejmarên derdikevin jî, naçe nava gel.
80 salin, ku rojnameya “Rya teze” heye. Nêzîkî 50 salin, ku keda te di nav xebata rojnamêda heye. Bi rastî jî gava behsa “Rya teze” bê kirin, navê cenabê te di nava sê-çar kesanda tê hildanê. Keda te gelek mezine. Gelo tu bêriya xebata li nav rojnamê dikî an na?
Salih can, tiştê ez bêjim dibe ku ji aqilan derbe! Gelek caran ez di xewna xweda dibînim, ku ez li rojnamê kar dikim, dixwînim, dinivîsim. Ev xewna mina sereke bûye. 44 salan bênavber min li rojnamê kar kir. “Rya teze” ewledê mine, ez ewledê “Rya teze”-me! Rojnamê ketiye dilê min û ruhê min, lê heyf ku niha rojname ne li cihê ku heq dikeye. Ev tişt gelek li min çetin tê, ez gelek li ber xwe dikevim.
Mamoste, gelo tê bîra te, gava nivîsa te ya ewil di rojnamêda derket? Kîjan sal bû? Piştî wê nivîsê hest û ramanên çawa li te peyda bûn?
(Li ser vê pirsê k’eneke bi teqil dike, paşê berdewam dike). Salihê bra, spas bo vê pirsê. Hilbet, baş tê bîra min. Sala 1955, meha sibatê bû. Min helbestek nivîsî bû. Li ser edlahiyê ango aştiyê bû. Min dixwend, lê min ji ç’avên xwe bawer nedikir, ku navê min di rojnamêda hatye nivîsandin. Min li kûçe û kolanan, li her derê nivîsa xwe nîşanî hevalan dida û digot vaye nivîsa min di “Rya teze”-da derketiye.
Ji wê demê heta niha hejmara nivîsar-makale-roportajên te yên di rojnamêda derketî gelekin, ne wisa?
Erê, lê çawa? Rastî ji brayê xwera bêjim, hema ji hezarî zêdetir nivîsên min ên li ser edebiyata kurdî çap bûne… Di sala 1966’anda ulmdar û zanyarê înglîs bi navê Thomas Boyce li ser Edebiyata Kurdên Sovyetêda pirtûkek çap dike. Têda dinivîse, ku Emerîkê Serdar di nav Edebiyata kurdên Sovyetêda mirovê pêşine, ku bi rexnekirina edebiyatêva mijûle.
Bêguman Emerîkê Serdar di nava edebiyata kurdên Sovyetêda navekî serekeye û şayanê rûmetdayîn û xelatkirinane. Her wekî tê zanîn te bi xwe çend xelat jî wergirtine. Yek ji wan xelatan te çendek berê wergirt. Gelo dikarî hinek behsa wê xelatê bikî?
Belê, serçavan! Navenda Bîyografî ya Navneteweyî (InternationalBiographyCenter), ku li Cambrîdge’a Îngilîstanê karê xwe dimeşîne, bi navê “Profêsyonelê Cîhanê yê Mezin-2009” ez xelat kirim…
Xelat kete destê te?
Belê, çawa? Ji minra şandin. Vê gavê ew xelat li mala min, li ber destê mine… Berê jî, di sala 1986’anda ji hêla Hikumeta Ermenîstanê ya li Yekîtiya Sovyetê ez hatime rûmetkirin.
Ezbenî, wekî tê zanîn cenabê te xwediyê gelek berhemane jî…
Raste! Heta niha 7 kitêbên min derketine. 5 ji wan bi kurdîne. 2 heb ji wan li rûsî hatine wergerandin. Lê hêla din min bi qasî 10 kitêban ji rûsî û ermenkî wergerandine kurdî.
Gelo çiye sedem, ku rojname heta niha weşana xwe berdewam dike? Em baş dizanin, ku piştî hilweşîna Sovyetê, di nava şert û mercên gelek dijwarda te serpereştiya “Rya teze”-yê kiriye. Gelo ev eşq û evîna mezin ji ku tê?
Meqseda te piştî salên 90’îye. Min ji sala 1991’ê heta 2006’an berpirsiyariya rojnamê kiriye. Gotinekî me, kurda, heye. Dibêjin: “Min bi çencerûka kir!” Bi rastî jî min bi çencerûka rojnamê xweyî kir û parast. Hikumet nedibû xweyî, ez diketim gundan. Gund bi gund digeriyam û min karê rojnamê dimeşand. Te got eşq û evîn. Mamoste hebûn, ku qirûş bi qirûş pere ji şagirtên xwe berhev dikirin, dianîn didan me, ku rojname nesekine û berdewam bike. Li hêla din neteweperestên ermeniyan û cehşên êzîdiyan hebûn li dijî min derdiketin. Sedem jî ev bû. Tu jî dizanî, rojname heta sala 2000’ê bi alfabeya kîrîlî derdiket. Min biryar girt, ku bi tîpê latînî çap bikim. Lewre dijminatiya min gelek hate kirin.
Ezbenî, fikir û ramanên te li ser 113 rojnamegeriya kurdî û 80 saliya “Rya teze” çine?
Bi tenê ez dibêjim şikir ji Xwedêra, ku 113 sal berê bi saya rojnameya “Kurdistan” dinya bi me hesiya, ku em, kurd, xwediyê rojnameyekêne. Her wiha dibêjim rehma Xwedê li Mîthed Mîqdat Bedirxanbe, cihê wî bihuştbe. Her wiha kovarên bi navê “Hawar” û “Ronahî” jî şanaziya edebiyata me kurdane. Zehf razîme, ku kurd xwediyên wan kovar û rojnameyan bûne. Ew stêrkên geşin di asîmanên rojnamegeriya meda.
Ez bêm ser “Rya teze”. Rastî mala Xwedê, heta sala 2006’an jî rojname karê xwe bi serfirazî kir. Heta wê salê jî “Rya teze” neynika tevahiya kurdên Sovyetê bû. Piştî min dev ji rojnamê berda, kesên li pey min karên rojnameyê baş nameşînin. Ji ber ku kadroyên me yên sereke neman. Derketin derveyî Ermenîstanê. Berê kesên wekî Prof. Celîlê Celîl, Babayê Keleş û Eskerê Boyîk hebûn, dinivîsandin. Gotinekî me, kurmancan, heye, dibêje: “Dewsa şêra mane kundê dêra!”
Emerîkê Serdar careke din bihata dinyayê, cara ewil dixwest çi bike?
Ez careke din bihatama dinyayê, minê dîsa bixwesta karê rojnamegerî û nivîskariyê bikira. Li hêla din, ne tenê li nav gundên Ermenîstanê, ezê li ser seranserê gundên Kurdistanê bigeriyama. Ev daxwaz, baristana dilê mine.
Ezbenî, pirsa mina dawiyê eve: tiştê di dilê teda maye û heta niha te nekiriye çiye? Tiştek heye ku tu dibêjî “xwezî min ew jî bikira, çi dibû bila bibûya…”?
Min dixwest heta roja mirinê min di rojnamêda kar bikira û di nava xebatêda bimama.
Mamoste Emerîkê Serdar, siheta te xweş. Mala te avabe, ezbenî…
Avatir birê min, zehf razîme…
Hevpeyvîn: Salihê Kevirbirî
“Rûdaw”, hejmar 43, 4.V. 2010
Usa jî van hevpeyvînê Emerîkê Serdare mayîn bixûnin:
Добавить комментарий