ZEWACA ELO

 

 

ZEWACA  ELO

 

             Elo taê-tenê bû. Bavê wî zûda miribû. Xûşk, birêd wî tunebûn. Ew bû û    pîredayka wî. Xanîê wanî kevn û sivdera pêşîê xwe qincilandibûn hev. Derê merekê xênîra vedibû. Çend bizin û dêlikeke wan hebû. Navê dêlika wan Rindê bû. Ceweke biç’ûk, ku nedihate bîra tu kesî, wekî kengê wêra av çûye, ber derê wanra derbaz dibû. Elo havîna û bahara sibê hetanî êvarê wê cewêda vedilezya, her tenê wî çaxî radibû, gava pez dihat, nava gund bela dibû, diçû bizinê xwe didane pêşya xwe, danîne malê. Şênya dya wî radibû bizinê xwe didotin, şîr dadanîn ser tendûrê, germ dikir, havên davîtê, dikire mast.

                  Xênîda çar stûn hebûn. Wextê rojîê Xidirnevî wana li ser stûna nêzîkî tendûrê pê ar şiklê pêz û şivana lêdikirin. Çend roja rengê spî dihate kivşê, paşê ji dest dûê tendûrê bere-bere betreng dibû, dha rast zer dibû. Hevîrdangê wê jî wê stûnêda dardakirî bû. Kêlekê peltik bû. Êvara ç’ira xweye neftê vêdixistin û wê peltikêda dadanîn. Hetanî razanê ç’ira vêketî bû û ji dûê wê ser banê peltikê «hingileke» reş darda dibû. Destê xwe nedidanê hetanî xwexwa jorda nehata.

                  Wexta bizinê xwe didotin, berî nava kerê pêz didan, ew jî dihat wê cewêda kêleka kur rûdinişt û tu kesî nizanibû, wekî derheqa çida xeber didin, çimkî kes nediçû bal wan.

                  Xanîê wan binerd bû, dha rast sê alîyada dîwar nedihatne kivşê, ew û erdê dorê weke hev bûbûn. Lema jî wexta Elo yanê Şênî hildikşyane ser xênî, tu pêpelîng nelazim bûn, hema usa rast-rast kêlekêra hildikişyane ser. Her tenê alîê dêrîda, ku roavaê dinihêrî, dûrva dîwarekî xanî û dîwarê sivderê dihatne kivşê. Derî ber sivderê tunebû. Vekirî bû, êvarê kameke kevn didane ber. Bizinê xwe jî serê xênîyî jorin girêdidan. Cîê Rindê sivderê bû, sibê hetanî êvarê berdayî bû. Girênedidan. Zivistanê, wexta berfa qalim diket, sivdera wan tijî berf dikir. Elo derê xanî vedikir, nava berfêda cîê lingê xwe dikir, ser zik dişûlikî, derdikete derva, pê mer’ê dikola, pê bêrê berfa sivderê davît, temiz dikir. Xênîda du kulek hebûn, yek kuleka mezin bû, ya dinê dûkêşk bû. Çîmekî mezin birîbûn, ortêda qul kiribûn, danîbûn ser kuleka mezin. Rûnayê wê qulika çîmra davîte hundur. Havînê ew qulik vekirî bû, lê zivistanê terte sergîn dadanîn ser, nîvîda digirtin, wekî nîvê mayînra ronkayî bikeve hundur. Kûpekî şikestî kiribûne dûkêşk û wexta dûê tendûrê dikişya, kuta dibû, pînek dikirne qulka wî digirtin.

                  Eloyî tirêq bû, nedixebitî. Xebata wî her tenê ew bû, wekî bizinê xwe dibirin, danîn, ser xanîê xwe, dor-berê wî didrût, debara bizinê xwe dida ser hev. Salê carekê jî diçû nava mirîdê xwe digerya, xêr top dikir û ebûrê xwe dikir. Kê çi didaê dengê xwe nedikir, nedigo kême, hildida, dua dikir û diçû. Elo qewl-beyt nizanibûn. Lê çawa dibêjin, tirêqekî gelekî şikestî bû, tu cara pirseke netê ji devê wî dernediket. Lema jî gundya gelekî qedrê wî digirtin. Û wexta gundda merîk bimra, gazî tirêqê mayîn nedikirin, Elo dibirne ser. Zanibûn, wekî Elo qewl-beyta nizane, lê dîsa ew dibirin. Ewî mirî dişûşt, dibir teslîmî axê dikir û çi lazim bû xweyê mirî, gundîê mayîn didanê. Wexta hevtê mirî temam dibû, devê wî erdê derdixistin, gazî Elo dikirin û kincê mirî didanê. Kincê lê hîmlî kincê mirya bûn. Ya Şênya dya wî jî usa bû. Raste, Şênî yeke bed bû, lê gundya boy navê ocaxê dengê xwe jêra nedikirin, xwe nedikirne heval, çi digot, destê wêva diçûn. Wexta ewê qirka cînara digirt, wana «Ocaxa te ne duaçîê tebe» digotnê û jê dûr diketin.

                  Şivana û berxvana heqê bizina û kara ji mala wan nedistendin. Heve xwelya wane ber dêrî hebû, ceh diçandin. Lê bostanê kartolê wan piş xênî bû. Wexta sirya wan dihat, wekî kartolê xwe avdin, Elo dida mer’ê nav bostînda disekinî, av dida, lê Şênî diçû serê bendê rûdinişt, wekî gedê gund ava wan nebirin. Zanibû, wekî kes tiştê usa nake, lê dîsa diçû. Xeysetê wê usa bû, kesekî bawer nedikir.

                  Şewata wan sergîn bûn. Hetanî payîza dereng Şênîê mozelan hildanî tepik dikutan. Paşê ew tepik dikirne qelax. Qelaxa xwe kêleka dîwarê sivderê dadanî. Ewqas wext ew qelaxa biç’ûk derva dima, hetanî sergîn rind hişk dibûn. Lê hela berî şilî-şoya sergînê xwe danîn dikirne alîkî merekê, alîê mayîn jî debara bizina didane ser hev.

                  Kûpê rûn, eyarê toraqê û penêr, çend çewal arê wan, ç’ela kartolê wan merekêda bûn. Payîza dereng Elo çend cînarara tevayî bi erebê diçû gundêd ermenya cînar. Wana kelem dikirîn, lê Elo, çawa tirêq, îzna wî tunebû kelema bixwe, tivirê reş û gizêr dikirîn, danîn. Tivir, gizêr kêleka ç’ela kartola dikirne nava xwelîê, vedişartin, wekî neç’ilmisin. Payîz-payîz, wexta Elo diçû nava mirîda xêrê topke, pêra usa jî êrîk-bêrîkê malê didît — qeysî, birinc, sinc distendin, danîn. Şênîê ew jî merekêda xwey dikirin. Derîkî darîn ber merekê bû, wexta vedikirin, diçûne hundur, ç’irînya wî êpêceyî dûrva dihate bihîstinê. Qulap maşyayî bû, nîvî bûbû.

                  Ji cînara tu kes mala wanva nediçû, nedihat xênji Aslîkê. Şênîê hiz nedikir, wekî ew tê-diçe. Lê Aslîkê dida zora rûê xwe. Ew merîke usa bû, ku ç’evê wê li destê xelqê bû. Ew, em bêjin, kesîb jî nîbû: hebûna wê ji serê wê zêdetir bû. Lê xeysetê wê xirab bû, ç’evê wê hema derya bû. Wexta nanê nîvro derdanek dida destê qîza xweye ortê û dişande malê cînara. » — Dya min gotye, çi çêkirine, bira para min bişînin», — qîzikê digot û derdan dirêjî kevanya malê dikir. Rojekê jî maleke cînara kinca dişû. Sîtil tijî av ser tendûrê dikele. Mînanî hercar qîza Aslîkêye ortê derdan dêstda derda tê. » — Dya min gotye, çi çêkirine, bira para min bişînin», — dibêje, xwe dide ber teldê stûnê û derdanê dirêjî kevanya malê dike. Malxuê malê li malê bûye. Digihîje keç’ikê, derdanê ji dêst digre, sîtila ava kelandîda dike, dide dêst û dibêjê: » — A, mala me îro ev çêkirye. Eva jî bira para dya tebe».

         Xeysetekî Aslîkêyî dinê jî hebû. Ç’evnebar bû, nedixwest ç’ira yekî hetanî sibê bişuxule. Wexta malekê xwera tiştekî teze dikirî û ew pê dihesya, xew nedikete ç’eva. Ese xwe wê malêra digîhand, tiştê tezeyî kirî dinihêrî û qarek jêra çêdikir, usa dikir, wekî dilê kevanya malê, malxuê ser sar dikir. Û wexta didît, wekî xuşûşî kete dilê wan, beşera wê xweş dibû, ç’evê wê ji şabûna diç’ûrisîn.

         Wexta hewa xweş bûya, sibê hetanî êvarê ji ser qûntaxa xanîê xwe peya nidibû. Ç’evê wê lê bû, çika dûê tendûra kê dikişe, kê tiştek anî mala xwe, kê çû mala kê, ber derê kê çi heye. Usa ç’evdebar bû, wexta didît, dewar yanê pez ketye nava zevya cînêr yanê ser loda wan, tu wexta nediçû dernedixist yanê jî derheqa wê yekêda elametî nedida wan.

         Her tenê Aslîk diçû mala Şênîê, dihat. Lê Şênîê jê hiz nedikir, bikuştana jî derê wê venedikir. Xeysetê Şênîê usa bû, wekî nediçû mala tu qûl-benda, ne jî dixwest, wekî yek derê wê veke.

         Çiqas jî Şênîê nedixwest, wekî merî herne mala wê, lê nedibû, cînar bûn, hevdu diqesidîn, rastî hevdu dihatin, alî hev dikirin, car-cara jî rûdiniştin hevdura qise dikirin, mijûlya xwe dikirin.

         Wexta Eloye zewacê bû, lê nedizewicî. Dê jî dew lê nedikir, wekî bizewice.

         — Jin çî wîranin, — ewê timê caba pirskirina cînara dida. — Lê-lê Xwedê hevîne, serê xwe neke wê qalme-qalmê nave? Gedengê min hela zare, çi wextê wî zewacêye.

         Lê wexta ji Elo dipirsîn, wekî çira nazewice, timê ha digot:

         — Zewac nareve. Wexta revî jî, Xwedê ox’ira wêrabe, ez nadme pey.

         Eloyî usa nezewicî Şênî çû rehmetê. Çawa erf-edet bû birin, heq kirin. Elo ew çend bizinê xwe şerjê kirin, xêra Şênîê da.

         Ew kincê mirya, ku wextekê dabûn Şênîê û ewê xwedikir, paşî mirina wê dane xûşka axretê, ku, çawa edet bû, hatibû, şûştibû û teslîmî axê kiribû, nivînê wê jî dabûne birê axretê.

          

* * *

 

         Elo tenê ma. Îdî ne bizin bûn, ne jî karik, wekî pey wan here, bê. Sibê hetanî êvarê ji erqa ber derê xwe dernediket, kêlek-kêlek weldigerya. Rindê jî kêlekê bû, lê wexta tevê zor didaê, Elo direvya malê, Rindê jî xwe davîte ber sya dîwêr.

         Şeveke zivistanê Elo kaste-kasta Rindê bihîst. Hetanî derket, gura Rindê birin.

         Pey wê yekêra hêja Elo tenê ma.

         Kesekî nizanibû, wekî Elo çawa ebûrê xwe dike, kê jêra nan dipêje, xwarinê çêdike. Jinê wê mehelê hevdu şêwirîn, qirar kirin û rojê yekê xwarina Elo dibir. Lê Aslîkê rya mala Elo îdî kiribû «Rya kadiz». Car-cara jî Elo diçû mala wan. Çiqas çû, ewqasî çûyîn-hatina Elo li mala Aslîkê zêde bû. Ewê jî car-cara ew xwera danîn nava koma jinê mehelê, ku timê paşê pezê nîvro ber dîwarê cinarekê berev dibûn. Jina hey xweşîê xwe Elo dikirin, digotin, wekî Elo sond xwerye nezewice.

         — Elo hîvîêye, wekî baê Miskînya jinekê bîne zorê kêleka wîda têke xwarê, — yekê digot.

         — Elo ji jina ditirse, tobe kirye navê zewacê neyne ser xwe, — yeke dinê got û dibû pîrqînya wan dikenyan.

         Lê jinêd beter (yêd usa wê malêda hebûn) radibûn, dizîkava piştêva dihatin, Elo davîtne erdê û gazî jinêd mayîn dikirin:

         — Lê-lê, werin hela em binihêrin, çika ew mêre yanê na! Dibe tişt pê nave, lema naxwaze bizewice.

         Elo ewa beter wêda devdida û radibû ser xwe:

         — Ê, t’u Xwedê hiş daye jina!

         — Lê Xwedê hiş daye te, kal bûy, nazewicî?

         — Xwedê hevîne, te ku mêrkirye, çi jê fem kirye? — Elo pi pirsê caba wê dida.

         Jinik soro-moro dibû, ç’evê Elo dinihêrî, dixwest rind caba wî bide, lê xeberê anegor nedidît. Yeke mayîn xwe ortêra dikir û caba wî dida:

         — Çira çi jê fem kirye? Bêmene, şikir kurê wê îdî weke teye. Ew hindike?

         Berê, wexta dya wî hela sax’ bû, hezar cara carekê Elo biçûya nava jina.

         — Çî te wan forqê-forq ketye? — ew kur hildihat. — Tu tirêqî, çî te, wana?

         Lê paşî mirina dê Elo hertim diçû nava jinada rûdinişt, wî û jina xweşîê xwe hedu dikirin. Dihate kivşê, wekî ew yek bi dilê wî bû, yanê na wê çira biçûya.

         Wexta pezê êvarê berbi gund dihat, jin radibûn, destê xwe para dêrê xwe dixistin, giva toza erdê temiz dikin, her yek berbi mala xwe diçû. Wêderê tenê Elo dima. Şuxul-emelê wî tunebû. Wê biçûya çi bikra? Xêle wext rûdinişt, ç’evê xwe virda-wêda digerand û, gava didît kes tune jêra hevaltîê bike, radibû hêdî-hêdî berbi mala xwe diçû. Pêşîê wexta gura hela Rindê nebiribûn, Rindê, ku ç’ev pê diket, poç’a xwe dihejand, stûê xwe dirêj dikir, berbi wî dihat. Gava digihîştê, lingê wî dalast, poç’a xwe dihejand, serê xwe hildibirî, xweyê xwe dinihêrî. Ç’evê wêda şabûn hebû. Tê bêjî nava wî de’nîda ewê bîra xweyê xwe kirye û nha, gava dîtye, şadibe.

         Lê wexta gura Rindê birin, îdî tu kes pêşya Eloda nedihat. Sînorê orta zevyara hêdî-hêdî berbi mala xwe diçû. Gava digihîşte ber derê xwe, bînekê rûdinişt. Paşê radibû diçû ser xênî, pînek dikire dûkêşkê, selek dadanî ser, kuleka mezin jî digirt, hevekî disekinî, der-dorê xwe dinihêrî. (Raste, paşî mirina dê dûê tendûrê kêm kuleka wîra dikişya, lê xwera kiribû xeyset: sibê, çawa radibû, diçû dûkêşk û kuleka mezin vedikirin û hetanî êvarê ew usa vekirî diman). Wexta didît, wekî her kes şuxul-emelê xweva mijûle, her tenê ew betale, jorda peya dibû, diçû nava bostanê kartolê xwe, dadiç’ivî, giva kolê kartola dinihêre. Wekî gîhaê beyanî ber ç’eva keta, diçinî, wêda kewkî dikir, davît.

         Herro karê wî ev bû.

          

* * *

 

         Lingê Elo îdî rind mala Aslîkê vebûbû. Ew hertim diçû wêderê. Hela digotin, wekî Aslîk nan, xwarina wî mala xweda çêdike, dha rast Elo û neferê malê tev nan dixun, her tenê şevê diçe serê xwe mala xweda datîne. Bûbû mînanî neferê malê. Eloyî tirêq bû, lê Aslîke mirîd bû. Lema jî tu kesekî tiştekî xirav vê yekêda nedidît. Gundê meda şer-şiltaxê usa davîtne merya, wekî ne dev, ne jî dirana jê xilaz nedibûn. Lê derheqa Elo û Aslîkêda tu gilîk nedigotin, çimkî ew tirêq û mirîd bûn û bi femdarya gundyaye wî çaxî tiştekî zêde nikaribû orta wanda hebûya.

         Payîz hat. Elo çû êlê, nava mirîdê xwe. Weke mehekê ma, vegerya. Kesekî nizanibû, mirîda çi danê, çi nedanê.

         — Xwedê xêra dê-bavê wan qebûlke, — Elo caba pirsa jina dida. — Çi destê wan derket, ew jî dan.

         — Ê, top lêketîo, destê xwe bide ber, topke, wekî karibî qelenê xwe berevkî, — jina digotê.

         — De, emê tiştekî bikin, — Elo kese dibirî.

         Lê jin diketin bin enena hetanî tam pê nehesyana, terka Elo nedidan. Gilî pey gilya, xeber pey xebera danîn û kutasîê xwera zelal dikirin, wekî Elo êpêce pere ji nav mirîda berev kirye, anye, daye Aslîkê.

         Wan roja, wexta Elo ji nava mirîdê xwe vegerya, Aslîk jêra dha qurban û heyran dibû. Wexta dihat nava jina, Elo wirbûya, newirbûya jî payê wî dida, derheqa wîda gilîê qenc digot.

         Jina ç’evê hev dinihêrîn, dengê xwe nedikirin, lê rind hevdu fem dikirin. Zanibûn Aslîk bona çi derheqa Eloda usa rind xeber dide.

         Lê wexta çendek dikete ortê, Aslîkê îdî eşkere dida kivşê, wekî diltengya Elo dike.

         — Sibê hetanî êvarê ji malê dernaê, ne dixebite, ne ditebite. Qe nizanim axirya wî wê çibe.

         Jina dîsa ç’evê hev dinihêrîn, zanibûn, wekî Aslîk dixweze wî zûtirekê cîkîda bişîne.

         Û ewê destpê dikir herro Elo şîret dikir, wekî here şeher bixebite. Xebata Eloê belengaz çi bû? Ne sinet zanibû, ne xwendina wî hebû, ne jî pakî ziman zanibûn. Biçûya, gotî piştokêşî bikira. Lê Elo emrê xweda ew xebat nekiribû. Gava Şênya dya wî sax’ bû, pê xêra mirîda ebûrê xwe dikir. Salê carekê, duda diçû şeher bona êrîk-bêrîka mala xweye biç’ûk bike û çendekî şûnda vegerya malê.

         Lê nha Aslîkê moleta wî birîbû.

         — Top lêketîo, — ewê digotê, — here şeher, bixebite, perê xwe xerc neke. Pê wan pera şe’rê kurmancî bikire, bişîne, ezê vêderê çend qat tera bifroşim. Here, here, divên, îsal şeherda xebat be’re, kê mehekê bixebite, wê çend hezar manat pere qazancke. Hela xêra dya teye mezin stûê tedane…

         Û ne tenê ber wî digot, wekî lazime here bixebite. Piş wîva jî çend tişt serda zêde dikir û digot:

         — Da-daê, bûye curm ketye stûê min. Dikim, nakim, kêleka tendûrê ranabe. Sive-dusive jî hinekê rabin, kurê xwe bikujin, bêjin, wekî min keda wî xwarye. Îdî wê navêjin, wekî ez wî xwey dikim.

         Jina ancax kenê xwe zeft dikirin. Kê-kê, lê wana rind zanibûn, wekî Elo ji nava mirîda çi anye. Lê Aslîkê, tê bêjî, qe haj pê tunebû, wekî Elo çi anye, timê digot:

         — Çû nava mirîda jî, qe pakî tiştek neanî, xapandibûn, verêkiribûn.

         Pey Aslîkêra jina hevdura digotin:

         — Çawa şerm nake, erda sarda naçe, radibe derewê usa dike. Ne hela wexta Şênî sax’ bû, mirîda ewqas tişt didanê, wekî wî û dê temamya salê ebûrê xwe pê dikirin. Ew çira mirîdê nha tiştekî nedinê? Bo, welle, didinê, hela, bawer bikî, tiştekî jî zêde didinê, her tenê ç’evê Aslîkê jê têr nabe. Ê, evê dinê jî bidne Aslîkê, tu wê bêje geleke? Elo belengazo, de were ewqasî bîne, wekî ç’evê Aslîkê jê têrbe.

         Aslîkê destpê dikir mînanî kewa ber Elo dixand hetanî serê wî tijî dikir û verê dikir.

          

* * *

 

         Ew çend mehê Elo bû, wekî çûbû şeher. Rojekê jî gundîkî me ji şeher vegerya. De, edet bû, gava yek ji şeher dihat, ewê ku merîê wan çûbûn şeher xebatê, diçûn cem ewê teze hatî û pirsa meryê xwe dikirin. Aslîk jî çû mala wî. Xêle wext şûnda derket, barxaneke mezin bin milada. Rojtira din nav gundda bela bû, wekî Aslîk şe’rê kurmancî difroşe. Jinê gund ser sêrî top bûn û nava nîvsehetêda şe’rê wê pûrtevekirin.

         Mux’darek kete ortê gundîkî meyî dinê jî ji şeher hat. Evî jî barxaneke mezin Aslîkêra anî. Jinê gund ev şe’rê Aslîkê jî kirîn, hela çend jin jî jê xeyîdîn, wekî çira şe’r negihîştne wan.

         Hetanî ax’lêvê Elo çend barxane ser Aslîkêda şandin. Aslîkê jî pêra-pêra ew şe’rê wî frotin.

         Digotin, wekî Elo tenê şe’ra naşîne. Her barxanekêda usa jî ese êmîşê para neferê malê dişîne.

         Wî çaxî gundda edetekî ha hebû: wexta merîkî malekê ji şeher dihat yanê êmîş malekêra dişandin, ewê malê ese para der-cînara didaê. Çiqas êmîş biketa mala Aslîkê, ewê livek nedida destê cînara. Lê zorê jî mabûya, ewê ese para xwe ji cînara distend. Gava yekî timayî bikira, êmîşê para Aslîkê nedaê, Aslîkê ew nava gundda dikir sosret. Lema jî sêveke tel jî bihata mala cînara, wana ese tûzîk didane Aslîkê. Lê tu wexta derdana Aslîkêye tije ser malê cînarada nediçû.

         Derbaharê, wexta teze destpê bû berf helya, Elo piştokî terikî li piştê hat û rast çû mala Aslîkê.

         Vê carê jî cînara tu tiştek ji destê Aslîkê nedîtin. Zarê wê êmîş dêstda derdiketin, diçûn nava zara dilîstin. Ç’evê zara êmîşê destê wan bû, lê wana guh nedida kesekî û êmîşê destê xwe didane ber geza.

         Raste, bir’e mirîşkê Aslîkê hebûn û sal donzdeh meh bû hêk ji mala wê kêm nedibûn, lê ewê rojtira mayîn zarê xwe nav gund xistin hêk deyn kirin.

         Zûtirekê der-cînar pê hesyan, wekî Aslîkê Elora gotye, ku şe’rê wî hêktî firotine. Wan roja Aslîkê usa kiribû, wekî nedihîşt cînarek derê wê veke yanê rastî Elo bê. Nedihîşt, wekî Elo ji malê derê, cînarekîra xeberde.

         Bêy wê yekê jî cînara derê wê venedikirin. Lê vê carê ewê qestîka cînarara kire şer, gef wana xwar. Ya Elo jî hemîn eyan bû: tu cara nediçû nava koma mêra. Zef-zef wexta çend jin hevdu top dibûn, diçû wanra xeberdida. Vê carê Aslîkê usa kir, wekî ç’evê wan jina jî Elo neket. Difikirî, nişkêva ew tiştekî jêra bêjin, wî şîret bikin. Lê evê yekê Aslîkêra dest nedida.

         Sibê hetanî êvarê Elo ji mala Aslîkê dernediket, dha rast ewê nedihîşt. Elora şîrin-şîrin xeber dida, xwarina xweş çêdikir, dida ber.

         Çendek kete ortê. Aslîkê yaşîkek tijî hêk kir, da pişta Elo û berê wî da şeher.

         — Vê ax’lêvê, şeherda hêk dest dikevin? Bive, bifroşe, hergê karî dewsê dîsa şe’ra bişîne.

         Herneyse, serê Elo tijî kir û verêkir. Wî çaxî avtomaşîne ku hatibûn? Ji gundê me hetanî stansîa rya hesine nêzîk êpêce erde, weke sî kîlomêtrîye. Ew jî ne rya raste. Rê gelîkî usara diçe, wekî merî xofê jê dikişîne. Rê ewqasî bêfesale, wexta lingê te şimitî, tê gelîda holbî.

         Elo yaşîka hêka da pişta xwe, darek girte xwe û da serê rê.

         Elo dabû pêşîê, Aslîkê dabû pey. Hey jî piste-pista Aslîkê bû Elora xeber dida û car-cara vedigerya jinê mehelê dinihêrî, ku ser xanîê xwe sekinî bûn û temaşa wan dikirin. Aslîk hetanî perê gund pêra çû, cîê xweda sekinî, lê Elo livya pêşda çû. Carekê, duda Elo kire gazî. Elo vegerya, berê xwe da Aslîkê.

         — Binihêr, min çi tera got, bîr nekî, — Aslîkê gotê. Elo serê xwe hejand, wekî bîr nake, hêdî-hêdî pêşda livya.

         Rê yekpê bû. Îdî germ ketibû erdê, berf binîda dihelya, bûbû mînanî konê pîrêyî hiz-hizî. Elo hey diçû, hey disekinî, bîna xwe distend. Çimkî berfa rê nerm bûbû, Elo hetanî çoka dikete kurşê. Jinê wê mehelê hela ser xanîê xwe sekinî bûn û Elo dinihêrîn. Ewqasî lê nihêrîn, hetanî çû, nepenîêda unda bû.

         — Belkî aykê wî merkî tera nemîne, hey, — jinê, ku nêzîkî hev bûbûn, hevdura digotin û berê xwe berbi mala Aslîkê dikirin. — Zulma ha jî dibe? Şe’rê mêrik anîn heba wan sî manat firot, perê wan xwar, rabû dewsê yaşîkek hêk daê!

         — Aslîkê te’ma şe’ra hildaye, — jineke navsere ber xweda got. — Qe îdî terka Elo dide? Hûnê bibînin, Eloê dîsa şe’ra bişîne, Aslîkê jî birfoşe û pera xwe helalke.

         — De belkî ocaxa wî nifirçîê wê û male bin. Zaro gunene, çi tê, bira bê serê wê. Belkî hingilava dardabe, emrê xweda rojeke xweş nebîne. Bê gune nîne, tu usa tînî sêrî, merkê belengaz talan dikî. Tê wê dinê çawa caba mîrê xwe bidî, — jineke pîr got.

         — Merî qe vê derbaharê usa dike, yaşîke hêk dide pişta tirêq, vê gêdûkêra dişîne? Hezar olecax hene, kî zane… — yekê xeberdana xwe kuta nekir, gava yeke mayîn kete nava xeberdanê.

         — De wekî ocax ocaxbe, gotî ç’evara bîne. Zaro gunene, bira zaro jê dûr bin, lê ew ser bela xwe vebe…

         Ser xanîkî mayîn mêr berev bûbûn û dîsa derheqa arişvêrşa Eloda xeber didan. Gişka ew gunekar dikirin, wekî çira aqilê wî tune xwexwa şuxulê xwe bîne sêrî, rabûye ketye bin qolê Aslîkê.

         — Bo xêfekî Xwedêye, haj baê dinê tune, — merîkî emirda orte got.

         — Hêsîre, hêsîrê hişê xweye, — yekî mayîn got. — Hemî Xwedê bêîsafî kirye karê Aslîkê. Ew dikare teyra birûç’ikîne, Eloê xêfê Xwedê ku ma?

         — Ê, Xwedê mala wî xirab bike, çira ewqas femê wî tune, wekî Aslîk ro nava nîvro, eşkere wî dirûç’ikîne, — ewî emirda orte got.

         — Wekî xweyê xwe wî hişîye, hema heqê wîye, bira Aslîk usa bîne sêrî.

         Tu nevêjî wexta Aslîk vegeryaye, zanibûye, wekî jinê derheqa wêda ese xeberdin, neçûye malê, xwe ber dîwêr veşartye û temamya xeberdana jina bihîstye. Raste, ewê xeberdana mêra nebihîstibû, lê zanibû, wekî wan jî nha derheqa wê û kirina wêda gilî-gotin anîne ortê. Lema jî wexta mînanî hirç’eke har hilkişyaye ser qûntaxa xanîê xwe, navê tu kesî neda, lê bi tomerî hilda, ha got:

         — Lê, lê, daê, ew jê qencya min, — ewê hey destê xwe berbi jina dikir, hey berbi mêra dikir. — Min anye, xwey dikim, dixwezim bikim xwey mal-hal, hinek jî radibin kurê xwe dikujin, şer-şiltaxa min gilî dikin.

         Kef dêv ketibû, laç’ik sêrî şiqitî bû, ketibû stu, gevegişkê wê derketibûn. Aslîkê gele xeberda, nifirî kirin.

         Jina caba wê nedan, nexwestin xwe têkne heval. Wana zanibû, wekî zimanekî çawa devê Aslîkêdane. Ne bi xwezil li wî merivî, kê kete ber derba wî zimanî.

         Lê ji nav mêra yekî usa hêdî gote hazira, wekî Aslîk nebihê:

         — Erê, lê, tu qencîke zor dikî.

         Hetanî êvarê heywan alif  kirin ser xênî qişte-qişta Aslîkê bû. Lê tu kesî caba wê nedida. Tê kivşê evê yekê dha hersa wê radikir, lema perç’a dilê wê danedanî…

         Ro çû ava jî, hela qişte-qişta Aslîkê bû.

          

* * *

 

         Yaşîka hêka piştê Elo rya yekpêda hêdî-hêdî pêşda dilivya. Hey carna lingê wî dixirpişîn nava berfa pûk, zor-cefakî lingê xwe derdixist. Herdu lingê wî rind şil bûbûn. Bêxweya yaşîkê jî usa bêfesal bû, ser pişta wî diçû, dihat. Ewî tex’mîn dikir, wekî çend cya pişta wî tez kirye. Raste, hêk nava kaêda bûn, lê Elo rind zanibû, wekî gelek ji wana îdî şikestine.

         Herneyse, hetanî hilkişya serê gêdûkê, hal ket. Hilkişandin hela ha-ha. Peya bûn çetin bû, Eloda îdî hal nemabû. Serê gêdûkê pişta xwe da zinarekî, çok da erdê û hevekî bîna xwe kişand. Lê usa çok da erdê, wekî paşê bêy komekdarîê karibe rabe. Xêleke xurt usa rûniştî ma, hetanî lingê wî serma nekirin, ranebû. Gava tevizî da xwe rabû, jorda gêlî nihêrî, xof kete dil. «Ezê bi vê yaşîkê çawa peya bim?» — dilê xweda fikirî, berê xwe Şemsda kir, dua rya xwe kir û berjêr bû. Hêdî-hêdî çû, darê dêst êpêceyî jêra bûbû taqet. Rê ç’ivane bû, berf jî ewqas tunebû, hêsa diçû. Hertim jî serê wê gêdûkê berf kêm bû, çimkî ba dihat û berf dibir, dikire ç’el-kora. Lê erdî qerimî bû, lingê merya zû dişimitî. Elo ev yek zanibû û du çaw xwera hildabûn. Gava dît, wekî wê bişimite, bikeve, cîkî fesal dît, usa rûnişt, wekî giranya yaşîkê kete ser kevir. Çaw ji pişta xwe vekirin, herdu lingê xwe pêç’an, dar xwera kire taqet û rabû şipya. Bê qezya êpêceyî berjêr bû. Binetara gêlîda, rastêda gundekî ermenya bû. Mala dostê wî perê wî gundî bû. Fikirî, wekî wê şevê mala dostê xwe bimîne, kincê xwe, gorê xwe zihake, paşê sibê rabe, here stansîa rya hesin. Ranêzkayî îdî gundra kiribû, gava cîkî gelekî bêfesal kete pêşîê. Sekinî, rind dîna xwe daê, xwera rê raç’ev kir. Rê ber zinarekî mezinra derbaz dibû, jêrê jî newaleke mezin bû, lê ewqasî kûr nîbû. Zinar cîkî tat bû, hertim bê lê digirt û berf lê nedihîşt. Xîzgeke hûr bû. Wî gelîda cîê lapî çetin ew bû. «Ez ku vêderê derbaz bim, bizanibe îdî tu tişt naê serê hêka», — Elo fikirî, bi darê destê xwe hevekî xwera rê temiz kir û gavek avît. Na, tişt tunebû, lingê wî rind cîê xwe girtibû. Giranya xwe avîte ser wî lingî û lingê xweye mayîn hêdî hilbirî. Vê carê jî tişt neqewimî. Du car, sê cara usa hêdî lingê xwe hildan, danîn. Wexta cara kutasîê lingê xwe hilda, şewişî, yaşîk zinêr ket û lingê wî şimitî. Elo yaşîkêva tulol bû, çû kete newalê. Wexta tulol bû, yaşîk kete bin piştê, serra teqil veda, wê zerpê çoka wîye ç’epê qayîm li zinarekî ket. Êşê jende qafê wî, ber ç’eva reşevehat, tex’mîn kir, wekî qezyake mezin hate sêrî. Cêriband rabe, lê nikaribû xwe bide ser lingê ç’epê, careke mayîn bû terpîna wî erdê ket. Xêlekê erdê ma, êşê moleta wî birî, dîsa xwest rabe, tişt jê derneket. Bêmene, temamya canê wî derem-derem dêşya, cîkî sax’ lê nemabû. Cêriband rabe, qe ne rûnê, lê ev jî ji qewata wî der bû. Ser piştê velezya, ancax serê xwe hilbirî û der-dorê xwe nihêrî. Yaşîk êpêceyî jê dûr bû, kardonê ser dêv alîkî ketibû, ka bela bûbû, zerika hêkê şikestî berf zer kiribûn. «Wê zerpê hêkê bimînin?», — gava Elo ç’ev yaşîkê ket, fikirî.

         Çiqas çû, êşê ewqasî zêde kir, tabetya Elo destê wêda tunebû, hewar-gazya wî bû, lê dengê wî nedigihîşte tu kesî. Ro îdî diçû ava. Elo dît boşe, ser zik şûlikî, xwest wî cûreyî ji newalê derê. Hilkişya, lê careke mayîn şiqitî, paşda hat. Taqet jî têda nemabûn, lê dîsa bi her teherî diçerçirî, wekî ji newalê derê. Zor-cefakî herdu çawê lingê xwe vekirin, hevva girêdan, serê wê kire xerboqe û kewkî kir, wekî bikeve serê zinêr, xwe pê bigre û derê. Gele cara xerboqe kewkî kir, lê serê zinêr nedigirt. Xulese, carekê girt. Pirtî guman kete dilê wî: ser zik şûlikî, hevekî pêşda çû, hela zor nedida çawê. Lê wexta dît, wekî bêy çawê nikare îdî pêşda here, çaw kişand. Çaw qetya, nîvî serê zinêrva ma, nîvî destê wîda ma. Careke mayîn şûlikî, hat cîê xweyî berê sekinî. «Îda taqet minda nemaye, ez nikarim ji cî bihejim, çi dibe bira bibe», — xwexwa xwera got û serê xwe danî ser berfê. Lê ruhî şîrine: çend deqa şûnda hisreta jîyînê dîsa xwe da hesandinê. Serê xwe hilbirî, darê destê xwe gerya. Ç’evê xwe gerand, dît — dar ketye cîkî usayî bêfesal, wekî qe merîê sax’ nikaribû derxe, ku ma Eloyê wî halîda. Tewqê xwe ji darê destê xwe birî. Dîsa serê xwe danî ser berfa sar. Wî jî nizanibû, wekî çiqas wexte ew ketye wê newalê. Her tenê zanibû, ro zûva çûye ava û çetin îdî rêwî wirra bên, herin. Zanibû, terî ku kete erdê, tu kes turuş nake wî gelîra derbazbe. Ew hemîn alîkîda, alîê mayînda qurf kete dil, wekî dikare biqewime vê şevê vêderê bimîne. Sur-serma, hezar cûre de’ve hene. Wê çawa bike? Tirseke mezin kete dil. Nha bawerbikî, rûê tirsêda tê bêjî ewî jana êşa hestuê çokê bîr kiribû. Hizingek da xwe, wekî rabe, lê lingê wîyî ç’epê tê bêjî erdêva giredabûn, jêra nehat û careke mayîn tep-rep ket.

         Herneyse, Elo newalêda ma. Hetanî sibê tabetî neketê, nikaribû hevekî biseqire. Her tenê carekê, duda êmê cix’arekê ç’evê wî çûne ser hev, lê êşê û tirsê nehîştin ew dirêj bikişîne. Elo tex’mîn dikir, wekî çiqasî diçe, dha bêtaqet dibe. Lê çi dikaribû bikira? Her tenê dima, wekî bextê wî lêda yek zû rast pê bê, ji newalê derxe. Lê wî gelîê xikî-xalîda, wê ax’lêvê, berbangê kê wê bêhişîê bike, bide serê rê? Elo zanibû, wekî rya wan çend gundê kurmanca wî gelî dikeve. Lê wê berbangê kê xenîmê serê xweye bê, bikeve wî gelî? Û Elo wî halê xweda hîvîê ma hetanî belkî yek tê, derbaz dibe. Gund jî ewqasî ne dûr bû, lê çiqasî kiribû hewar-gazî, dengê wî negihîştibû gund. Fikirî, wekî dengê berbangê zû bela dibe, têke gazî, te hew nihêrî, yekî dengê wî bihîst, xwe lê girt û hat. Gumanek kete dil. Û çiqas him-zora wî hebû, çend cara ser hev kire gazî. Ewî him kurmancî dikire gazî, him jî ermenî. Gelekî kire gazî. Dengê wî jî ket, lê tu kes wandera peyda nebû. Careke mayîn serê xwe danî ser berfê. Berfa ber serê wî îdî êpêceyî helya bû, korda çûbû. Îdî tewqê xwe ji her tiştî birî. Bêhemdî xwe destê xwe dirêj kir, danî ser çoka xwe, tex’mîn kir, wekî çoka wî gelekî werimye, çawa dibêjin, bûye zurne. Lê goştê lingê wî tê bêjî bêruh bûye, destê xwe dida ser hêta xwe, tu tişt tex’mîn nake.

         Ç’evê wî girtî hesîn ser ket. Ç’evê xwe vekir, der-dorê xwe nihêrî, tu kes nedihate kivşê. Dîsa ç’evê xwe girtin, tê bêjî deng ber guhê wî ket. Destê xwe xwera kirine taqet. Neyseyî, serê xwe bilind kir. Herçar alya nihêrî. Kes tunebû. Bêhemdî xwe dîsa kire hewar.

         — Tu kîyî, kîderêyî? — yekî bi zimanê ermenî dûrva pirsî.

         — Ez merîme, ketime newalê, nikarim ji cîê xwe rabim… Bextê weme, komekê bidne min, — Elo bi dengekî lerizok wan kire gazî.

         — Emê nha xwe tera bigihînin, — wana caba Elo dan. — Tu kîderêyî?

         — Ez newala ber zinêrdame, — Elo lez-lez ser hev got, tê bêjî ditirsya, wekî wî nebînin.

         Xêlekê şûnda du merîê nenas ber zinêr sekinîn.

         — Xwedê mala te xirab neke, tu çawa ketî wî cîê bêfesal? — yekî ji wana gote Eloda. — Xwe cîkî te neşikestye?

         — Bi tex’mîna min, lingê minî ç’epê şikestye, — Elo caba wî da.

         — Hevekî berxwe bide, emê nha te derxin, — yê mayîn got, şirîta destê xwe kira xerboqe, avîte serê zinêr, xwe pê girt û peya bû. Yê mayîn jî da pey wî. Hatin, kêleka Elo sekinîn. Komek danê, rakirine şipya. Her yek alîkîda ketne bin milê Elo, hevekî pêşda anîn. Gihîştine cîê lapî bêfesal. Yekî Elo pişt kir, serê şirîtê girt, yê mayîn jî bi destekî Elo girt, bi destê mayîn şirît xwera kire taqet. Hey virda, hey wêda, bi çetnayîke mezin Elo derxistine serê rê. Rûniştin, hevekî bîna xwe stendin. Paşê rabûn, ketne bin milê Elo û hêdî-hêdî berbi gund birin. Rêva çi hatibû serê Elo, wanra gilî kir. Gihîştine gund. Elo birine mala dostê wî. Elo razîbûna xweye mezin da wan. Ewana jî xatirê xwe ji Elo xwestin û çûn. Dostê wî anî pêra-pêra kavirek şerjêkir û postê wê avîte lingê Elo. Lê, çawa dibêjin, îdî gilî ji gilya derbaz bûbû, lingê Elo pak nebû. Dostê wî dît, ç’are nabe, Elo bir kire nexweşxana stansîa rya hesin.

          

* * *

 

         Çendek derbaz bû, gund pê hesya, wekî çi hatye serê Elo. Çend meryê gund nexweşxanêda serda çûn. Hatin, gotin, wekî lingê Elo xirabe, dibe jêkin. Lê talaşa Aslîkê nîbû. Ew qe ser Eloda jî neçû, ne jî hîşt, wekî mêrê wê here.

         Elo çend meha nexweşxanêda ma, lê lingê wî qenc nebû. Doxtira kiribûn, nekiribûn, nikaribûn textikê çoka wî bicebrînin, mecbûr bûbûn derxin. Eloê, ku bi du linga ji gund çûbû, bi sê linga vegerya û îdî neçû mala Aslîkê, rast çû mala xwe. Elo seqet ma. Jinê wê mehelê jêra mînanî kinêza bûn, nan-xwarina wî dibirin, kincê wî dişûştin, mala wî didane hev. Lê Aslîkê qe carekê derî lê venekir.

         — Elo, gotî bizewicî, — jina digotnê.

                  Serê xwe dikire ber xwe, hevekî xwe ker dikir û ber xweda digot:

                  — De yeke pak bibînin, ez bistînim.

                  — Hêka hişê te anîne serê te, erê? — jina bi laqirdî jê dipirsîn.

                  Salekê jî derbaz nebû Elo zewicî. Zûtirekê zuret jî pey ket.

                  — Gotî Aslîkê zû yaşîka hêka bida pişta te, wekî hişê te zû bihata serê te, — wexta jina Elo didîtin, digotnê. Ewî wan dinihêrî, beşerxweş dibû, dengê xwe nedikir, derbaz dibû, diçû. Îdî pê du dara nedigerya. Darek tenê digirte xwe û mînanî berê cewa ber dêrîda venedilezya. Darê wî dêstda diçû nava gund digerya, mêrara qise dikir.

                  — Hêka ne ku tenê Elo zewicandin, lê usa jî kirine mêr û anîne rêza camêra, — mêra bi laqirdî digotnê.

                  Zanibû, rastîê dibêjin, nedixeyîdî, serê xwe dikire ber xwe û vedibeşirî. Bi wê beşera xweş jî ew bîra minda maye.