ŞER BÛ…

ŞER  BÛ…

            Ew wê biçûya şeher û nizanibû, wekî wê rastî cahiltya xwe bê, rastî ewê bê. Nizanibû û diçû.

         Wexta derheqa wêda difikirî, wî tirê gele-gele wede derbaz bûye. Lê rastîê weke deh sala derbaz bûbû. Ew birine eskerîê. Berî roja çûyîna eskerîê wana soz û qirarê xwe kirine yek û ewê ew da bawerkirinê, wekî wê ese hîvîê bimîne. Lê eskerîêda pê hesya, wekî ewê sozê xwe teribandye, yekî şeherlî stendye û çûye wêderê dimîne. Çi hate serê wî, bira serê wîbe. Tê bêjî dîn-har bûbû, dixwest ji eskerîê bireve bê. Lê ew yek jêra li hev nehat. Û ew xweda dişewitî… Sifte xewa wî nedihat, sifetê wê ber ç’eva bû. Xewnêda didît. Carna ew herdu tevayî bûn, dîsa gundê xweda bûn, kêf-laqirdîê berê bûn. Wexta xewnê ha didîtin û hişyar dibû, gelekî berxwe diket, wekî xewn bûye û zû xilaz bûye. Lê dilê wî dixwest, wekî ewê xewnê heta-hetayê bikşanda. Paşî xewna usa hertim pormijî dibû, nedixwest hevalara xeberde, tenê dibû û dikete nava bera xem û xiyala. Lê carna jî xewnêda ewî ew tevî yekî nenas didît, xwe dirêjî wan dikir, dixwest herdua jî ser hevda bikuje, lê nişkêva banzdida ser xwe û didît, wekî xewne. Pêşîê şa dibû, wekî xewne, lê paşê dikete bîrê, wekî rastî hema usa jî heye: nha ew jina merîkî dinêye. Û înka wî hê zêde dibû, dha gelekî lê dikire eynat.

         Vî halî gelekî kişand, ew gelekî xweda şewitî. Lê xwe hetanî kutasîê nikaribû ha bûya… Û bere-bere birînê kew girt… Lê gelo qenc bû?

         Eskerî kuta kir, vegerya. Rojêd pêşin her tiştî ew danîne bîrê: derdikete derva, bêhemdî xwe alîê mala bavê wê dinihêrî; koma qîz û bûka diçû avê, wî tirê ewe nava wandane; diçû çolê, wî tirê ewê nha jêlva bê, bigihîjê; kulfetek ber derê mala bavê wê bisekinya, wî tirê ewe… Na, birîn qenc nedibû, her tenê rûva usa dihate kivşê. Bi çi hatibû birîndarkirinê gotî bi wê jî bihata qenckirinê. Birîn qenc nebûbû.

         Çend roja gundda ma. Lênihêrî teyax nake. Heyfhildanê ew dixeniqand. Hiş bûbû qûlê dil û dil çawa dixwest, usa danî serê hiş. Qirar kir here şeher, wê û mêrê wê bikuje, xwexwa jî here teslîmî dîwanêbe. Her tişt ber dil bûbû pepûk. Dil jî dîn û har bûbû û nizanibû çi dike. Kêrek hilda, dizîkava çû şeher. Çend roja pey wê û mêrê wê gerya. Lê kesekî salix-sûlixê wan neda. Gelekî gerya, gelekî çerçirî, her tenê pê hesya, wekî ewana ji vî şeherî çûne şeherekî mayîn.

         Por û poşman vegerya. Kêra xwe kewkî kir, wêda avît. Hiş hişyar bû û bere-bere zor da dil.

         Car-cara ber guha diket, wekî halê wê xweşe, mêrê wê xebateke başdane. Digotin, wekî îdî zar ketine dêst.

         Ewê dibihîst, ç’îkekê davîte sêrî, bêhemdî xwe bi gavêd sist berê xwe dida çolê. Her tenê nava tebyetêda, li wan ç’ya-banîê gundê wan bîna wî derdiket, hevekî parç’a dilê wî datanî.

         Wede û cahiltîê usa kirin, wekî ewî tirê agirê dilê wî vêsyaye. Lê tu nevêjî vênesyaye, her tenê bûne antêx û wexta werzebaê evîntîê bên, bigihîjnê, dîsa wê geş vede.

         Xwest bi cûrekî heyfa xwe jê hilde. Ç’ara wê yekê dît. Qirar kir hînbe, xwendina bilind dest bîne, bibe merivekî eyan. «Bira wî çaxî nav û dengê min bibihê û xweda bişewite», — ew fikirî. Ewê kirina wê, kumreşya wî tê bêjî qewat û hunurê wî hê zêde kirin. Û ew bi kel û bîn hîn dibû, şev xwe dikire ro, ro xwe dikire şev û hîn dibû. Înstîtût rind kuta kir. Xebitî. Xebatê û hogira tê bêjî xemê wî lap ji bîrê kirin. Rastî evê jina xwe hat. Zewicî. Û ewî tirê hemû telî-tengasîê evîntya xwe wîye pêşin îdî derbaz bûne.

         Ji wê rojêda, wexta ew zewicî, gele bahar derbazbûne. Qusûra mala wî tune. Zarê wî hene. Jina wî kulfeteke şîrhelale, malkire, xwerane, zarê wî mînanî kulîlka digihîjin, mezin dibin. Şeherda dimîne, her dera bi qedirgirtin navê wî didin. Çi ku dilê wî dixwest, gihîştê. Lê gelo dilê wî hema evan yekana dixwesin? Ew ber dilê xwe deyndar nîne? Qulç’ekî dilê wîda surek nemaye? Agirê dilê wî vêsyaye yanê bûye antêx? Hîvya tiştekî nîne? Gelo ber ç’evê wî her tişt tame?

         Û çiqas diçû, ew dha kêm derheqa wêda difikirî. Wexta dikete bîrê jî, neyseyî beşer xweş dibû. «Xwe teze ne cahilekim», — difikirî. Jin, zaro dibûn perda dihatne ber ç’eva û çiqas jî dilê xweda, her tenê bona xwe, dixwest sifetê wê bîne ber ç’eva, jêra li hev nedihat.

         Kambax dile… Nikare her cara cîê xweda rehet bisekine. Carna kela wî radibû û ew dikete bîrê. Ew dem mînanî xewneke xweşî bûn. Dil ji wê yekê rehet dibû û ber sewda qels dibû. Sewda jî pey qanûnê xwe diçû. Ewqas sal derbaz bûne, ewqas tişt hatye guhastinê. Nha ew jî mezin bûye, xerêqa malê ew tap êxistine, dibe usa qalim bûye, wekî nha vî derîra naê. («Ew bejna şitafîye bilind çawa dikare usa qalim bibe?» — dil tirs-tirs dipirsî. Lê tu wext-wedera kapa dilîzî? «Ew kirê nekirî dikin», — sewda cab dida). Her tişt fikra wîda usa bû. Şerê dil û sewdê wî bû. Axir agirê dilê wî vênesya bû, her tenê bûbû antêx û hey xwe dida hesandinê.

         Carna dilê wî dixwest rastî wê bê. «Xwezil nha nişkêva kûç’êda rastî min bihata», — dilê xweda difikirî.

         Lê sewda hukumî ser dikir û dida înakirinê, wekî ew şeherekî mayînda dimîne, ew şeher gelekî dûre. Paşê, dha rinde qe bira rast pê neê, bira ew qîza bejnbilinde şitafî, ç’evreşe devken, tê bêjî ji horî-perîê beyt-serhatîêd hubê xuliqî, heta-hetayê nava bîranîna wîda bimîne. Lê ew dengê wê, ew kenê wê? Heta nha jî ew deng ber guha… Erê, hezar carî dha rinde ew bîra wîda wa qîzeke hikyatîbe, ne ku jineke qalime xilpe-xare rêal, çawa ku nha ewî ew tex’mîn dikir. Wextekê sûretê wê usa sor bû, wekî merya tirê xûn lêdane. Nha ew sûret jî qerç’imîne, azîê wê daketine. Wexta gundda diçû-dihat, mêr bêhemdî xwe vedigeryan, lêdinihêrîn. Nha kê wê guh bide ser ewa azîqerç’imye xilpe-xarbûyî. Na, nha ew naxweze wê wî halîda bibîne. Evê jêra kedereke mezinbe, evê kuleke usabe, wekî wê jêra here gorê. Bira ew bîra wîda usa bimîne, çawa ewî cara kutasîê dît.

         Kete bîrê, wekî wê êvarê, ku wê sibê bibrana eskerîê, rastî wê hat. Ber hev sekinîn. Ewê her tenê demekê ç’evê wî nihêrî, paşê şerma serê xwe berjêr kir. Ewî dha gelekî xeber dida. Ewê her tenê serê xwe dihejand. Ewî bona bîranînê tiştek jê xwest. Ewê desmala xwe derxist daê. Ewê dewa şikil jê kir. Ewê berxweda gotê, wekî şiklê wê tune. Ber hev sekinî bûn, hisreta hevda bûn, ji hevdu têr nedibûn. Raste, ewê xeber nedida, her tenê ewî xeber dida, lê dihate kivşê ew xeberdan bi dilê wê bû. Carekê, duda nerm destê xwe suretê wê xist. Ji şerma ew dha sor bû. Dha serê xwe kire berxwe, wekî ew wê yekê nebîne. Lê îdî dîtibû û kela dilê wî hê rabûbû. Xwest ramûse. Lê ewê nehîşt, destê wî wêda da, gavekê paşda çû. «- Nha dya min gazî min dike», — got û serê xwe hilbirî, wî nihêrî. Ya reblealemê, agir ji sûretê wê dibarî. «- De, here, bira tera ox’irbe. Sax’ herî, silamet bêy. Ezê hîvya tebim», — lez-lez da ser hev, revî berbi malê çû.

         Na, bira ew sifetê wê, bîranînêd evîntya wîye pêşine tel heta-hetayê qulç’ê dilê wîda bimînin. Eva hezar cara dha rinde, ne ku wexta rastî wê bê, lap yeke başqe bibîne. Ew cina diket, wekî temamya wê dewlemendtya ruhê wîye surî nişkêva dikare bibe erd û xwelî, eger ew wêya pîrbûyî, usa nebîne, çawa ku ew fikra wîda heye, çawa ku ew nava bîranînêd maye… Agir vênesya bû, her tenê bûbû antêx û ewî jî tex’mîn nedikir, wekî çawa ew xwe dide hesandinê.

         Çend roj bû bi komandîrovkê (pêrincê) çûbû şeher. Paşî xilazbûna xebatê nava şeherda digerya.

         Û aha, nişkêva, kûç’êda rastî wê hat… Ya rebealemê, tê bêjî ew ji xewa hingorê hişyar bû û teze kete nava emir, bedewî û şîrnaya wî emrî dît. Ew, çi ku ewî dît, ji hiş û sewdê wî der bû û ewqasî tevîhev bûbû, wekî nikaribû hişê xwe topî ser hevke, zanibe çi bike, çawa bike. Çawa ç’ev lê ket, dilkê wî dha zû lêda, qudûmê wî sist bûn, tê bêjî ber ç’eva reşe vehat. Dilketya wîye wextekê ber sekinî bû, bona xatirê kîjanê ewî hiş û sewdayê xwe unda kiribû û dixwest qetilekê bike… Ewî dîsa mînanî xwe berê bedew bû, nûr û neder ji dêmê wê dibarî. Eger guhastinek hebû, ew jî ew bû, wekî dha bedew bûbû, dêmê wê dha meryara dikenya, temamya qewata bedewya jinê pêra-pêra xwe dida hesandinê. Ewî heyr-hijmekar wê, ç’evê wêye tas, bejna bilinde şitafî dinihêrî û ç’evê xwe bawer nedikir. «Gelo xewn nîne? Gelo rastîê ewe yanê dîsa reş-peşin hatine ber ç’evê min?» — ew difikirî. Lê na, hema ewe, ku heye. Demekê dêrî bû, nizanibû çi bike, çawa bike, tê bêjî zar-zimanê wî ketibûne hev. Nişkêva tex’mîn kir, wekî agirekî geş mînanî berê nava wîda şuxulî. Agirê wextekê netemirî bû, her tenê bûbû antex û hîvya dema xwe bû. Îro ew dem pêra gihîşt, dîsa ew agir geşe vebû û temamya heyetya wî kire nava xwe.

         Ewê jî ç’evê wî dinihêrîn. Şermokya wextekê wanda tunebû, dha culet û xweguman wî dinihêrîn. Şabûneke mezin jî ç’evê wêda hebû. Wê jî tu gilîk negot, cîê xweda sekinî bû, ç’evê xwe kutabûn ç’evê wî. Wana hevdura xeber nedidan. Ç’evê wan hevdura xeber didan û dha gele tişt elamî hevdu dikirin, ne ku zarê wan karibû bikra.

         Kîn, eynat, kumreşî jê dûr ketibûn. Nha ew her tenê bûbû pepûkê bedewya wê, pepûkê xortanya xwe û hazir bû darê dinêda çi bêjî bike, her tenê ew jê dûr nekeve û ew dinya zeynetî, ku rûê dîtina wêda ber wî vebûbû, beta venebe. «Xewneke çiqasî xweşe, xwezil heta-hetayê hema habe», — ew difikirî. Lê xewna çi? Rastî bû, rastya rast bû: dilketya wîye wextekê, ku dha bedew bûbû, ber wî sekinî bû û hîvya gotineke wî bû. Lê, tê bêjî, ew zar-ziman ketibû, ditirsya xeberde, dikare biqewime ew sifetê bedew ber ç’eva beta vebe. Ç’evê wî motacê wê bûn û jê têr nedibûn…

         Êpêce wext usa kere-kere ber hev sekinî bûn. Ewê bihîstibû, wekî ew wextêda pey wê û mêrê wê gerya, xwestye herdua jî bikuje. Bi dil bawer nekiribû, çimkî zanibû, wekî dilê wî çawane û tu cara nikare tiştê usa bike. Lema jî nha bê tirs û xof, bi ç’evê şa ber wî sekinîbû, û tê bêjî bi sura ruhê jina zanibû, wekî tu înk û kînê ber agirê ç’evê wê teyax nakin. Û ewê bi ç’evekî şa wî dinihêrî.

         — Te çira usa kir? — dengê wî ancax hate bihîstinê. Tirsya, wî tirê ew sifetê bedew wê nha beta vebe. Lê sifet beta venebû. Dîsa ew dengê wêyî xweş kete guha.

         — De, qewimî…

         Kenya, tê bêjî bi wî kenî xwest dilê wî bikire.

         — Lê gelo te her tişt bîr kirye?

         Ewê pêra-pêra cab neda. Hevekî xwe ker kir, serê xwe berjêr kir, nexwest ew ç’evê wêda tiştekî bixûne. Cab neda.

         — Tu zanî, nha wexta ez rastî te hatim, min tirê ez rastî cahiltya xwe hatim. — Ewî jî nizanibû çira usa got.

         — Qîztya min jî kete bîra min, — got, bi ç’evekî şa wî nihêrî.

         Gumaneke biç’ûk kete dilê wî, wî tirê serê qend-benda dîtye û her tenê lazime fesal pêşda here.

         — Tu zanî, te qe çi anî serê min? Ya min dît, bira neê serê bavkuştya min.

         — Ez ne bavkuştya teme, — ewê bi ken got. Sîliha wêye lape zor kenê wê bû. Berê ewqasî nedikenya, kenê wêyî berê jî ha nîbû. Deqe ser deqê ew ber ç’evê wî dha bilind dibû, dibû mînanî banî-adema batinî.

         — Tu ji bextê xwe razîyî? — ewî dîsa bêhemdî xwe jê pirsî.

         — Gelekî, — dîsa kenya. — Filankes, paşê min fem kir, wekî ew, çi ku orta min û teda hebû, hizkirin nîbû, dha rast hizkirina zarotîê bû. Wexta ez rastî mêrê xwe hatim, hêja min tê derxist, wekî hizkirna rast çye. Lema jî ez gelekî bextewarim. Lê ez gelekî şame, wekî îro rastî te hatim. Bi serî te ez rastî qîztya xwe hatim… De pak, tê bibaxşînî, ez lezim, şuxulekî minî ferz heye.

         Hevra pevketin, wekî sê rojê dinê şûnda dîsa rastî hev bên. Evê yekê gumaneke biç’ûk kir dilê wî…

         Rojtira majîn besa nebixêrîê bela bû: şere, Almanîa Hîtlêrîê avîtye ser welatê me…

         Dîsa rastî hev hatin. Vê carê ewe pormijî bû, ç’evê wêye reşe gir sor bûbûn. Nexwestin derheqa şêrda xeberdin, xwestin bi bîranîna bona xwe şêr bitemirînin.

         — Ez zanim, eger ez wan hemû tişta tera bêjim, çi ku paşî rasthatina me dilê minda sêwirye, dibe tu bifikirî, wekî ezî sewdaserim, — ewî gotê.

         Dengê xwe nekir, her tenê neyseyî vebeşirî, ç’evê xwe kutane ç’evê wî.

         — Hela bêje, çika dilê teda çi sêwirye. Ez bawerim, wekî gilîê xirab nesêwirîne.

         — Çira ez gotî usa nekim, çawa dilê min dixweze? — ewî bi cûrê pirsê gotê.

         — Wexta merî bixweze, dikare her tiştî efûke. Hetanî merivkuj jî dikare xwera menya bibîne.

         — Ez ne merivkujim, ne jî evînkujim. — Ewî xebera kutasîê bi teqleke mexsûs got.

         Ewê pêra-pêra tê derxist, wekî gilîê wî ku dikevin.

         — Min wê rojê derheqa wê yekêda tera got, — ewê bi hemdî xwe gotê. — Te didame bawerkirinê, wekî timê jî derheqa teda baş fikirîme… Û min bîr nekirye, wekî wextekê ber te gunekar bûme. Lema jî min nizan bû, wekî çawa ber te xwe xweykim bona rind bême bawerkirinê, çika te baxşandye min yanê na.

         — Û hatî ser çi fikrê? — ewî jê pirsî.

         — Dilê te temiz mînanî şûşeye, pêra-pêra ber merya vedibe. Min xilêletî wîda nedît.

         Nişkêva xwe ker kir. Bengzê wê hate guhastinê, tê derxist, wekî êpêce tişt zêde gotin.

         — Ez û tu mînanî zaranin, — ewê bi hemdî xwe got. — Dinya-alem ketye derdê vî şerî, lê ez û tu pey rojê buhurî ketine… Lê gelo nha wedê wê yekêye?..

         Herdua jî serê xwe kirine ber xwe, tê bêjî ji kirina xwe şerm kirin.

         — Duh mêrê min bi rezadilî çû eskerîê, — ewê bi kubarî got. — Wexta dijmin derî me girtye, ew nikare malda rehet rûnê.

         Xatirê xwe ji hevdu xwestin û her yek alîkîda çû. Wê şevê heta sibê xew nekete ç’evê wî, ser gotina wêda difikirî. Rojtira mayîn vegerya şeherê xwe.

         Çend roja şûnda xatirê xwe ji jinê û zara xwest, bi rezadilî çû eskerîê.

         Şer bû…