TIRS

TIRS

                  Oda apê Cimşîtda mêr tijî bûbûn. Ser pîê odê çarmêrkî rûniştibûn, dû dabûn qelna û qise dikirin. Fêzêda bexîre bû, kermê pêz kiribûnê, agir sor dikir. Destê çend meryada tizbî hebûn, dikişandin, paşê raberî cînarê xwe dikirin. Cînar digot “yahê”, tizbî ji dêst digirt û dikişand. Mêrê mezin serê jorin rûdiniştin, binetara wanda mêrê navsere bûn. Jêrê cahil bûn. Lê zaro binpya odêda  yan disekinîn, yanê jî ser erdê rûdiniştin. Şevê derheqa tiştekîda xeber didan, şevbuhêrya xwe dikirin. Wê êvarê mala apê Cimşîd odêda şîv danîbû: hineka parîk-dudu lêxistin, lê yê dinê qe nêzîk nebûn. Şîv hildan û mêra dîsa dûmayî dane xeberdana xwe hetanî nîvê şevê. Paşê rabûn, ji hev bela bûn, her yek çû mala xwe.

                  Wê şevê gilî hate ser gornepişîka. Mêra gilîê xweş dikirin, me, zara jî, binpya odêda, çawa wana digot, guhê xwe tûj kiribûn, guh dida ser xeberdana wan. Wana gilîê usa dikirin, wekî sizî cane mera diçû û wekî yekî bigota derê derva, bawer bikî meê qutar nekira ew yek bikra. Û çi gilî dihatine kirinê, temam derheqa gornepişîka yanê jî sawa wanda bûn.

         — Hûn zanin, wekî ser pira Nîşokê gornepişîk heye? – apê Bedo ji hazira pirsî. Çend mêra caba wî dan, wekî erê, zanin.

         — Carekê, şev-nîveka şevê, ez syarî dihatim. Ezî cahilim, mineta xwe tu tiştekî nakişînim. Min dizgîna hespê berdaye, ew hêdî-hêdî tê. Ez hatim ser pira Nîşokê. Nişkêva sawê min girt. “Ya Xwedê, tu xêrkî, — min dilê xweda got. – Ez qe kulê neditirsyam, ev çira wa saw kete ser min?” Min hesp zengu kir, lê ew jî cîda bûye sindyan, sekinye, dikim-nakim pêşda naçe. Min tu wexta mihîna me qamçî nedikir, destê min nediçûyê, qêmîşî wê nedikir. Lê vê carê min çend qamçî şelpandinê. Hîre-hîra wêye, lingê xweye pêşîê hiltîne, erdê dikole, lê pêşda naçe, — apê Bedo qutya xwe derxist, cix’arek pêç’a, qutî dirêjî rîspîê rûniştî kir, cix’ara xwe vêxist, carekê-duda kûr hecam kir, paşê xeberdana xwe pêşda bir. – Heyran, ev çi ecêbe? Saweke mînanî sawa mêrê kulê min girtye. Ez tirsa newêrim ji hespê peyabim. Dûrî min pêketî, ew bêxweya-bêxweyî jî cîda sekinye, nalipite.

         Herneyse, çi serê we bêşînim, wextekê min dîna xwe daê, haşa hizûra maqûlê rûniştî, tiştekî mînanî te’jya wê pêşya hespê sekinye.

         — Haşa gotya, — çend mêra lê vegerandin.

         — Bê mene, min tibist kirê, min tirê te’jîye. Lê qe talaşa wê nîne, xwe daye ser herdu qiç’ê paşin, pêşya hespê sekinye. Min ser serê hespêra qamçîk dawşandê. Çing kir, hevekî wêda çû. Min hesp qamçî kir. Hesp ku cî lipitî, têrmaşa-têrmaş banzda, piş minva hespê syar bû. Evê ku ha kir, min pêra-pêra tex’mîn kir, ku gornepişîke. Nha ez dixwazim têkim gazî, lê dengê min dernaê. Pêra-pêra zar-ziman ketim. Ew bêxweya-bêxweyî jî hey banzdide tê terkya min, hey ser milê minra banzdide ber min. Min îdî dizgîna hespê berdaye, ez nizanim ew kuda diçe. Carekê-duda jî banzda ser milê min. Usa giran bû, tê bêjî hevt pût xuê danîne ser milê min. Saw ketye ser hespê jî, çawa diçe! Têrmaşa-têrmaş terka min nade, hey banzdide ser stuê hespê, hey tê min syar dibe. Qe nizanim, evê yekê çiqas wede kişand. Wextekê min lênihêrî, em gihîştine ber ç’emê gundê me. Nişkêva gornepişîk unda bû. Vîalî, wîalî dinihêrim, gornepişîk tune.

         — Tu ç’êm derbaz bûbûyî yanê na? – mêrekî navsere ji apê Bedo pirsî.

         — Erê, lê çawa, bi tex’mîna min, hetanî ber ç’êm piş minva hespê syar bû, — apê Bedo gotê, — lê wexta hespê av qelaşt, derbazî wî alî bû, beta vebû.

         — Gornepişîk avê derbaz nabe, — yekî rîspî got. – Dibên, çawa ji avê derbazbe, wê bibe meyt. Yanê na, wî çaxî wekî mer’ek tera hebûya, te mer’ danya ser stu, wê pêra-pêra bûbûya meyt bisekinya.

         — Erê welle bira, wê şevê gornepişîkê usa anî serê min, — apê Bedo xeberdana xwe ser hevda anî. – Ez hemîn zar-ziman ketibûm, destê min sist bûbûn, nikaribûn dizgîna mihînê bigirtana, hespê usa mirîtî ez anîm, gîhandime mal.

         — Sawa gornepişîkê zore, bira neê serê bavkuştîê min, — yekî rîspî got. – Çiqas cara qewimye rûê wê yekêda merî bizdyaye, mêr ji mêranîê ketine. Go wê salê gundekîda yek şevê dertê derva, diçe xirbê piş malê. Gornepişîk xwe par’a digihîne, dixeniqîne. Evê te xwe erdêra kaş dike, berbi kuleka xênî diçe. Xwe ancax digihîne ser xênî, devê xwe dike kulekê, dike gazî, wekî evê mîratê ez xeniqandim. Hetanî neferê malê dertên, xwe pêra digihînin, gornepişîk mêrikê belengaz dixeniqîne. Bedo, bextê te rind lêdaye, wekî tiştek neanye serê te. Wekî din jî – eferim tera, qursaxê te zore, yanê na dikaribû ecêbek bihata serê te.

         Mêra derheqa gornepişîkada ha gilî dikirin, me, zara jî, xwe qincilandibûn ser hev û bûbûne pepûkê gilîê wan. Wexta yekî gilîk dikir, gişka xwe ker’ dikir, her tenê dengê ewî ku xeber dida, dihate bihîstinê. Gilîê wana hevdu nediwekilandin. Her yekî ese tiştekî teze, qewmandineke hewaskar danî ortê. Lema, wexta yekî destbi xeberdanê dikir, gişke bawer bûn, wekî ewê gilîkî xweş bike.

         — Ez jî dixwezim wera gilîkî bikim, — Sefoê Kelo got.

         — Keremke, Sefo, keremke, — ji herdu pîê odê gotnê.

         Sefo kulma xwe bir ber devê xwe, carekê, duda kuxya, kîsikê titûnê vekir, cix’are pêç’a.

         — Wê salê ez ji şeher dihatim, — Sefo destbi xeberdanê kir. – Maşînê peya bûm, îdî terî ketibû erdê. Min pêşîê xwest herim mala dostê meyî Spîtakê, şev wêderê bimînim, sibetirê bidme serê rê bêm. Lê paşê min fikra xwe guhast. “Ezê vê şevê mala dostada bimînim, çi bikim? – ez dilê xweda fikirîm. – Heve erde, ezê bidim ser rê, hetanî nîşev bigihîjme mala me”.

         Sefo navbirî da xeberdana xwe, cix’are vêxist, qulapek, dudu danê. Gişka xwe ker’ kirine, guhê wana ser Sefoye. Wekî odêda mêşek bifirya, vingînya wê wê bihata bihîstinê. Em gişk hîvîê bûn, çika çi tiştekî ecêb hatye serê Sefo.

         — Erê, min da serê rê, — Sefo xeberdana xwe pêşda bir. – Serê baharê û havînêye, hîverone, weke roye. Ez hatim, hatim, hatim…

         Dîsa gilîê xwe temam nekir, vegerya ser cahilekî u gotê:

         — Ca fireya seheta xwe, şelbike av bidî apê xwe?

         Elba avê, şelbik kêlekê binpya odêda bû. Ewî xortî şelbik tijî av kir, bir da Sefoda. Evê te vexwar, pê destmalê simêlê xwe temiz kir, dûê cix’arê hê gur kir.

         — Sefo, de tê bêjî, bêje, te em kamç’oyî kirin, — Bedo gotê.

         Sefo dûê qelinê fincê xwera berda, qe alîê wî jî nenihêrî.

         — Erê, ez hatim, hatim, gihîştime ser pira Nîşokê.

         — Nha mîratê pêva derkeve, — yekî bilind got. Sefo guh neda ser gotina wî. Me, zara jî, t’irê ew guhîştye cîê lapî hewaskar. Gişka xwe ker’ kiribûn. Her tenê şeqe-şeqa tizbya bû.

         — Ez ku gihîştime ser pira Nîşokê, saweke min girt. Ez hevekî cîda sekinîm, min cix’ara xwe vêxist, çend qulap danê û rêketim. Hatim, hatim, derketim ber derê me. Min derî kuta, kulfeta min derî vekir, ez çûme hundur.

         Sefo xwe ker’ kir, serê xwe berjêr kir, simêlê xwe badan. Xêle wext gişke ker’ bûn, hîvîê bûn, wekî Sefoê gilîê xwe temamke. Lê Sefo dengê xwe nedikir, simêlê xwe badidan.

         — Paşê? – yekî ji Sefo pirsî.

         — Paşê min kincê xwe êxistin, ketime nava cya, razam.

         — Çawa? Dêmek, gilîê te jî hema ev bû? – Bedo jê pirsî.

         — Erê, welle, gilîê min jî ev bû.

         — Weylê Xwedê mala te avakirî, me jî tirê tê mera vê êvarê gilîkî xweş bikî!

         — Çira kêm gilî bû? – Sefo bi xeyd got.

         — Qe qusûra gilîê te hebû? – Bedo bi eks gotê. Bû pîrqînya hazira kenyan. Hineka destpê kirin xweşîê xwe Sefo kirin.

         — Sefo, tu bidî xatirê Xwedê, tê mera dîsa gilîkî usa bikî, — yekî got û gişk hevra kenyan.

         — Bo Sefo tirsyaye, wîya tirê wê me jî tirsa xwe bide hesandinê.

         — Welle, mêrik gilîkî “xweş” kir: “Ez hatim, hatim, gihîştime malê”.

         Digotin û dikenyan. Lê Sefo zûr dibû ç’evê wan dinihêrî, merya tirê ecêbmayî dimîne, wekî ew çawa wî gilîê wîyî xweş begem nakin, hela kêm-zêde jî xeber didin.

         Rojtira mayîn eva gilîê Sefo temamya gundda bela bûbû.

         — Lê tu navêjî Sefo şevê dinê oda apê Cimşîtda çi gilîkî xweş kirye, — hevdura digotin, xeberêd wî diwekilandin û dikenyan. Lê wexta Sefo wan dera bûya, qestîka bilind-bilind digotin “ez hatim, hatim, gihîştime malê” û bin ç’evara wî dinihêrîn. Sefo dibihîst, serê xwe dikire ber xwe, ker’eker’ ji nava mêra derdiket û berbi mala xwe diçû.

         Hetanî Sefoyî sax’ bû, gundda ev gilîê wî dikirin.

s. 1979-a

Wênekêş Arif Sevinç.