XÎRET

 

 

XÎRET

 

 

        Eslan û Sebrî kiribûne şer. Eslanî neheq bû: pey bûka Sebrî çûbû, çend cara gilî berra avîtibû. Carekê Sebrî gotibûyê, wekî terk bide, pey erzê wî neçe, yanê na şuxulê qolayî bin. Eslan dengê xwe nekiribû, lê terka wê kirina xwe jî nedabû. Raste, tiştekî usa navbeyna Eslan û bûka Sebrîda tunebû, her tenê Eslan ç’ev berdabûyê û gilî berra davîtin, lê gundya dîtibûn û “mûkek kiribûne hûkekî”. Ç’ilovîskê gund bûn, hev digeryan. Ev gilî-gotin ketibûne guhê Sebrî jî, lê ewî nedixwest ser vê yekê şerekî pêşda bîne, navê bûka xwe derxe. (Ewî jî zanibû, wekî orta wanda tişt tune, bûk guh nadê, her tenê Eslan cahiltîê dike). Lê çiqas çû, ew ç’ilovîsk zêde bûn, ç’ara wî hate birînê, cîê tê û netê xelqê ten lêdixistin, jina ew yek dikirine qar, didane serê neferê mala wî.

        Rojekê jî Sebrî orta gundda rastî Eslan hat.

        — Kuro, lao, ne min tera got nigê xwe guhê xwe nexe, karê te erzê me neketye, çira dîsa tiştê usa dikî? – Sebrî rya Eslan birî, gotê.

        — “Kuro”, yê mînanî tene, — Eslan caba wî da. – Persenga devê xwe zanive. Çî te min ketye?

        Eslan yekî qafseqetî hêrs bû. Wexta hêrs diket, Xwedê xwe jî nas nedikir, çi dihate ber dêv digot, nedinihêrî kî pêşberî wî sekinye – merîê emirda mezin yanê cahilekî sivik. Vê carê jî usa bû. Sebrî emirda, bêmene, dewsa bavê wî dihat, lê Eslan, ku ji cûrê xeberdanê sil bûbû, eva yeka hesab hilneda, usa berzeq-berzeq caba wî da. Sebrî xwe dirêj kirê. Ew û Eslan gihîştine hev û hevdu dane ber kulma. Eslanî cahil bû, Sebrî pê nikaribû. Hetanî gundya xwe wanra gîhandin, ketne ortê, Eslan êpêceyî Sebrî kuta, xûn ser xist.

        Raste, pey wî şerîra Eslan hişê xwe berevî ser hev kir, terka bûka Sebrî da, lê wê rojêda bîna wan hevra nexweş bû û wana hevdura xeber nedidan.

 

* * *

 

        Wî çaxî gundda hostê dîwardayînê tunebûn. Dîwarê malê gund Masak datanî. Masak ji Himamlyê bû. Derbaharê dihat hetanî payîza dereng dîwarê gundya datanî, kêm yanê zêde heqê xwe distend, diçû.

        Salêd pey şêre çetin bûn, konfêt kêm dest diketin. Satoa jina Masak kesekî nizanibû ji ku konfêt danîn gundda hêka, rûn, toraqê, penêrra diguhêrî.

        Çiqasî Masakî milûkî, xwera nedîtî bû, ewqasî Sato betere serxwe bû. Masak yekî nîvçeyî qalim bû, Sato yeke aşqorkîye bejnbilind bû. Nanxwarina Masak lap kêm du seheta dikişand. Xebatêda jî usayî pêgiran bû. Dîwarê, ku hostakî mayîn dikaribû, em bêjin, nava ro denekîda danya, ewî nava hevtêkêda datanî. Ne ku xwe têda dixapand, lê xeysetê wî usa bû, hêdî-hêdî, giran-giran dixebitî. Gelekî ji xeberdanê hiz dikir. Te ku gilîk bigota, Masak îdî terka şuxul dida, dûr-dirêj dest bi xeberdanê dikir.

        Masak merîkî gelekî rem bû, nîvê heqê xebatê jî nedistend. Gele cara, wexta pere tunebûna, ber heqê xweva ceh, kartol distend. Wexta ew jî tunebûna, ewî deyn dihîşt.

        Lê Sato usa nîbû. Bona hêkekê diricifî, heta konfêtek jî nedida destê zara wê malê, ku lê bûbû mêvan. Gelekî mêrda diket, wekî ew usa nîvheq dîwarê gundya datîne. Masak bin lêvada dikenya, lê tişt nedigot, çimkî zanibû, çi menîê jî bigre, hesab yeke, wê nikaribe jinê bide qandirmîşkirinê. Jin pêda diket û wexta didît Masak cabê nade, nifirîke tel lê dikir û jê dûr diket.

 

* * *

 

        Baharê, wextê Masak dîwar datanîn, Sato konfêt hilda, hate gund, çû mala Xelîl. Dîsa jinê gund dora wê top bûn, bazara konfêta kirin. Hevdura pevketin, wekî konfêta hêktî bide. Jina hêk danîn, konfêtara diguhêrîn, dibirine malê, wekî pê çayê vexwun, çend heb didane destê zarê xwe. Xortê gunde cahil jî hêk dibirin, konfêtara diguhêrîn, dikirine cêbê xwe, diçûne nava gund, yek heb derdixistin, davîtine devê xwe, hevekî ber xwera diçûn, nîşanî yê mayîn didan, wekî konfêta dixwun.

        Eslan jî çû malê, çend hêk hildan, wekî konfêta bikire. Bazara wî û Sato hev negirt. Eslan hêrs ket û çend gilîê netê gotnê. Ewê jî çawa lazim bû caba wî da, Eslan xwe dirêj kirê, lê Xelîl û kevanya wî xwe avîtne pêsîrê, milê wî girtin, nehîştin tepa wî Satoê keve. Wextê Eslan derxistine ber dêrî, Xelîl ya nemayî anî sêrî, şermî daê, wekî çawa ewî îzn da xwe gilîê netê wê kulfeta ermenîra bêje.

        — Dha rind dibû te ew gilî min û neferê mala minra bigota, ne ku Satora, — Xelîl gotê. – Ew hatye mala min, mêvana mine, tu jî radivî usa tînî sêrî. Wekî min xwe yaşê xwe şerm nekira, min zanibû çi danî serê te…

        Eslan jî fem kiribû, wekî tiştekî pak nekirye, ji kirina xwe poşman bûbû û wê demê Xelîl çi digotê, dengê xwe nedikir, serê xwe kiribû ber xwe, mînanî merivekî gunekar ber sekinî bû. Wexta jin-mêr vegeryane malê, gelekî ber dilê Satoda hatin. Gotinê, wekî Eslan xortekî hêrse, gava hêrs dikeve, Xwedê xwe jî bîr dike, gilîê xweyî paşîê pêşîê dibêje, lê xortekî dilê xweyî saxe, xilêletî, qelpî-qûlpî cem tune.

        — Tişt nake, hesêvankî kurê teye, hêrs ketye, tera gilîk gotye, — kevanya malê gote Sato.

        — Lê ew gilîê gotinê bûn ewî minra gotin? – Sato kelogirî got. – Tişt nake, qe nigê wî wê Himamlyê nekeve?

        — Wê çawa nigê wî Himamlyê nekeve? – kevanî ber dilda hat. – Sal donzdeh mehe gundîê me wiring. Bazareke me heye, wêderêye. Çûyîneke şeher heve, tenê wêdere. Tişt nake, xûç’ê, Himamlyêda rastî te hat, gunê min stûê tebe, usa bidî kutanê, çawa lazime.

        — Bira ew çî-çî xwe bike… Her tenê ez wî Himamlîêda bivînim. Ewê wî çaxî rengê jina bivîne. Tu bisene, tişt nake. Divêjin, nigê pêxasa hertim ber derê soldiryaye. Bixweze-nexweze, ewê bê Himamlyê. Ew ku hat, wê zanive, dinyaêda çi heye. Bira wî çaxî teze zanive, dew birê maste.

        — Xûşka Sato, tişt nake, ber xwe nekeve, — Xelîl gotê. – Me çi anî sêrî, ew jî jêra bese. Xwexwa poşman bûbû, lê dema xiravîê bû, hat, derbaz bû. Gotî pey dema çûyî nekevî. Dilê xwe fireke. Ya dinê jî – vî gilî ne hilde, ne dayne, bira ber guhê Masak nekeve. Masak îdî zûva bûye merivê vî gundî, xiravîê neke navbera wî û ewî xortê cahil.

        — Na, welle, ezê Masakra bêjim. Çira nevêjim? – Sato bi hêrs got. – Ew usa bîne serê min, ez jî Masakra nevêjim? Na, ezê ese bêjim, bira bigre ç’evê wî derxe.

        Êvarê Masak hat. Jinê medekirî ber tendûrê rûniştibû. Masak pêra-pêra texmîn kir, wekî tiştek qewimye.

        — Qîzê, çi bûye? – Masak jê pirsî.

        Tê bêjî Sato hîvya vê pirsê bû û çi qewimî bû, mezin kir, mêrra got. Hêrsa Masak rabû, soro-moro bû. Raste, Masak merivekî hemdî xwe bû, lê wexta hêrsa wî radikirin, dibû pirtî agir. Masak xwe xweş kir rabe. Xelîl milê wî girt, nehîşt.

        — Rûnê, rûnê, camêro, tê kuda herî, — gotê. – Hela sebirke, divên, mala Xwedê sebrê avaye. Sebra xwe bîne, camêro, bîna xwe fireke. Hela bisene, em jî vê ortê bûne, me jî dîtye, bihîstye. Emê jî hela tera bêjin, çi çawa bû. Malavao, tu îdî mêrekî rû-remanî, xwe teze cahilekî mînanî Eslan qafseqet nînî. Ca hela bisekine, bîna xwe fireke, çika em çi divêjin.

        Û malxuê, kevanîê Masakra gilî kirin, wekî çi çawa bûye. Hilbet, êpêce tişt kêm gotin, nexwestin alavê hê gurkin. Sato dixwest biketa ortê, bigota, wekî ew rast nabêjin, lê wana molet nedidanê. Ew alîê xêrê bûn, nedixwestin bêtemîke teze jî bê ortê.

        — Ez zanim, hûn alîê xêrê xeverdidin, — gava hevekî perç’a dilê Masak danî, got. Satoê xwe ker kiribû, îdî tişt nedigot. – Lê bira Eslan çî-çî min bike, ezê wî Himamlyêda negrim? Qe tiştê ha dive, mêrê kurmanc jî rave îznê bide xwe gilîê netê kulfeta xerîbra bêje, hela serda jî xwe dirêjkê? Eva çiqas sale ez vî gundîda dixebitim. Qe carekê we gilîkî sar ji devê min bihîstye?

        — Na, welle, ser bextê min, kuradave, — Xelîl gotê, — merîkî maqûlî, qe tiştê usa îznê didî xwe? Cem te şerm heye, eyb heye.

        — Lê ewî nemerdî qe şerm nekir? De wekî şerm nekirye, wexta cî bê, ezê şermê nîşandimê. Bira ad-qirarbe, gerekê ew heqê xwe rind bistîne.

        — Pî, Masak, Masak, ne tu merîkî aqilî, çawa gilîê usa divêjî? Dêmek, bona gilîkî netê tê ravî dostya me xiravkî?

        — Ew ku, dostî ku. Beytûkî wanderaye, bira here qurbana maqûlekî mînanî te be. Ew kîye, wekî dostya me xiravke, — Masak îdî bê hêrs, bi hemdî xwe gote Xelîl.

        — Dêmek, tu îdî dengê xwe jêra nakî, erê? – Satoê dîsa xwe kişî ortê kir. – Wekî mêrê min tu bî, halê minê jî ev ve.

        — Sato, Sato, usa nîne, daê can. Tu çira Masak bêhurmet dikî? Axir ne heqê Xwedêye.

        Xelîl gelekî ber dilê Masakda hat. Perç’a dilê Masak îdî lap danîbû. Lê mede-mirûzê Sato qe xweş nedibû. Kevanîê şîv danî, Masak û Xelîl nanê xwe xwarin. Kevanîê kir-nekir Sato parî nan nekire devê xwe. Cî danîn, rabûn ketne nava cya. Hetanî nîşev piste-pista Sato bû, mêrra gilî digot. “Mêr pînc dike”, — fikra malxuê malêra derbaz bû.

        Sibetirê Sato îdî nehîşt Masak here bixebite. Dîwarê danî nîvcî ma, nîvê konfêta nehate firotanê. Xelîl û kevanya wî kirin-nekirin Satoê nikaribûn. Sibê zû Masak û Sato dane pey hev, berê xwe dane Himamlyê. Ewana hela negihîştibûne serê gêdûkê, gava Eslan ber derê mala Xelîl sekinî.

        — Ez hatime, wekî bona kirina xweye duh baxşandinê ji Sato bixwezim, — Eslan got, serê xwe kire ber xwe, tê bêjî ji kirina xwe şerm dikir, nikaribû ç’evê Xelîl binihêre.

        — Here Himamlyê baxşandinê jê bixweze, — Xelîl bi eks gotê, pişta xwe daê, çû hundurê malê. Eslan gele wext por-poşman cîda sekinîbû, nizanibû çi bikira.

        Gundî biç’ûk bû. Hilbet, Sebrî jî derheqa vê şerê Eslan û Satoda, gefxwarinê Masakda bihîstibû.

 

* * *

 

        Hema wê salê, rojeke payîzê Sebrî û Eslan stansîa Himamlyêye rya hesinda rastî hev hatin. Herduê jî biçûna şeher. Dêmekê ç’evê hev nihêrîn, ber hevra derbaz bûn û her yek çû qulç’ekîda rûnişt, hîvya hatina maşînê ma. Nişkêva Masak derda hat, demekê ç’evê xwe gerand û gava ç’ev Eslan ket, lez derket, çû. Sebrî ev yek texmîn kir, lê Eslan serê wî berda Masak nedît. Sebrî texmîn kir, wekî vê ortê tiştekê biqewime, qirar kir cîkîda neçe.

        Xêle wext derbaz bû. Wedê hatina maşînê nêzîk dibû, gava Sebrî dît Masak çend cahilara tevayî hatne hundurê stansîaê, çûn ber Eslan sekinîn. Sebrî cîê xweda rûniştibû, lê ç’evê wî li wan bû. Eslan nişkêva serê xwe hilbirî û gava ç’ev Masak ket, rabû sekinî. Masak û Eslan çend gilî hevdura gotin. Dihate kivşê, gilîê sert hevra digotin û êpêceyî bilind-bilind xeberdidan. Hela carekê tê bêjî Eslan xwe xweş kir Masakxe, lê xwe girt. Weke çend deqa usa xeberdidan. Sebrî dûr, pêşber rûniştibû, xeberdana wan nedibihîst, lê ç’evê wî li wan bû. Dil-dînê Sebrî ber hev neda, rabû berbi wan çû. Ew xortê, ku Masakra hatibûn, piş wî sekinîbûn, cix’are dikişandin, bi ç’evê neyar Eslan dinihêrîn.

        — De, wekî tu mêrî, ji stansîaê dere, — ji wan xorta yekî gote Eslan.

        — Em derên, — Eslan bi hêrs got û da pêşîê, Masak û wan cahila dane pey. Çend merivêd mayînra tevayî Sebrî jî derkete derva.

        — Em kuda herin? – Eslan bi hêrs ji Masak pirsî. Masak dengê xwe nekir.

        — Em herin bin pirê, — ewî xortî got.

        Pira fêza stansîaê bû, cîkî xikî-xalî. Xêleke xurt ji şevê çûbû, terî-terîstan bû.

        Ewî xortî da pêşîê, Eslan da dû, xortê mayîn û Masak dane pey. Gava çûn nava terîêda mina bûn, Sebrî jî lez da pey wan. Ewana çûn gihîştine bin pirê. Sebrî jî pê-pê pey wan diçû. Bin pirêda Eslan xwe da alîkî, Masak û cahila jî xwe dane alîkî. Sebrî hevekî ji wan wêda sekinî. Masak hela ew nedîtibû.

        Eslan û wan cahila gilîê sert hevdura digotin. Masak xwe ker kiribû, sekinî bû. Cahilekî xwe xweş kir Eslanxe, gava Sebrî ber Masak sekinî.

        — Masak? Ev çi oyîne tu dikî? – Sebrî gotê. Cahil cîê xweda sekinîn.

        — Pî, Sebrî, tu jî virayî? – Masak ecêbmayî pirsî.

        — Lê şerm nîne? Zef jî ewî cahiltî kirye, — Sebrî îdî caba pirsa Masak neda, destê xwe dirêjî Eslan kir. – Melle jî ser Quranê şaş dive. Ewî jî şaşîk bû, kir. Lê tu çawa îznê didî xwe, van cahila tînî, evî qafseqetî tînî vî cîê xikî-xalî û dixwezî ecêbekê bînî sêrî? Lê te qe nanê me nexwarye? Çira wî nanî pêpes dikî?

        Masak xwe ker kiribû, şerma serê xwe kiribû ber xwe, nizanibû çi caba wî bide. Eslan jî ecêbmayî mabû, Sebrî dinihêrî, tê bêjî bawer nedikir, wekî dijminê wî dikare wa xeberde, pişta wî bigre.

        — Şerme, şerme. Em te merîê xweyî nêzîk hesab dikin, tu jî radivî van oyîna dikî, — Sebrî gote Masak, berbi Eslan çû.

        — Qafseqet, em herin, — gotê û milê wî kaş kir. Lê Eslan ji cî nelipitî. Hêrsa wî rabûbû, soro-moro bûbû, nizanibû çi bike.

        — Here, tu qurbana Sebrî, wî nanîbî, wekî min gundê weda xwarye, yanê na meytê teê bin vê pirêda birizya, — Masak gote Eslan, vegerya ser cahila:

        — Em herin, ne lazime, — hevekî wêda çû, sekinî, piş xweva nihêrî. – Sebrî, tu jî bibaxşîne, — got û cahilara tevayî bin pirê derket.

        Sebrî û Eslan kere-ker dane pey wan, berbi stansîaê çûn. Gava gihîştine ber derê stansîaê, Sebrî hilda gote Eslan:

        — Qurba, em virhada dîsa dijminê hevin.

        Çûne hundurê stansîaê, hevdura xebernedan, her yek çû cîê xweyî berê rûnişt. Tê bêjî, ne tiştek bûbû, ne jî qewimî bû. Her tenê maşîne hatibû, çûbû, herdu jî jê mabûn. Ewana hîvya hatina maşîna destberbangê bûn…