DU CARA BÛK SYARKIRIN

 

 

DU  CARA  BÛK  SYARKIRIN

 

Bona bîranîna Fêrizê bira

 

           Deweta Wekîl bû. Qewm û pismam, heval û hogir mala wanda berev bûbûn. Gimînya defê bû. Qîz û bûka bi kincê miletîêye awaz-awazî xwe xemilandibûn, ketibûn govendê û dilîstin. Dengê defçî dihat, şavaş dikire gazî. Zarê biç’ûk wîalî-wîalî diçûn, direvyan, hevdu şa dibûn. Orta govendêda texte vekiribûn, bi êmîş, çerez û îç’kêva xemilandibûn. Mêrê navsere dora texte rûniştibûn. Hey yek tas vedixwarin, hey jî pêra dîna xwe didane govendê.

         Bûk anîbûn, peya kiribûn, lê hela neanîbûn nekiribûne govendê. Serdewetî çû bûk ji malê derxist, anî kire govendê, nêzîkî sazbenda bû, pêncîlixek derxist bona şavaşê  kire ber kumê defçî, simêlê xwe badan, bi ç’evekî xwerazî hevekî pêşberî bûkê sekinî, lênihêrî, paşê kubar-kubar hat nav mêrê dora texteda rûnişt.

         — Serdewetî, te çira xêlya bûkê hilneda, bira cimet bûkê bibîne, — yekî cahil gote serdewetî.

         — Min qestîka usa kir, — serdewetî gotê. – Ez bavê Xidirim, te tirê min tê berda? Na xêr, hela tu kesî minra negotye eva şaşya teye. Zanim gotî xêlî bê hildanê, lê min hilneda. Zanî çira? Ez tera bêjim, tuyî cahilî, xwera hînbe, qama min. Wexta xêlîê hildim, gişkê bûkê binihêrin. Cahile, dikare biqewime lîstikê şaş bike. Bira hevekî bilîze, şerma wê bireve, paşê ezê xêlya wê hildim. Lê xwe ez xêlya wêye ser ç’eva nahêlim? Wî çzxî çiqasî dikarin bûka min binihêrin, şikir Xwedê, qusûra wê tune.

         Bûkê rind dilîst. Bejnêda orte bû. Xêlya sor ser sêrî, ketibû destê baltûzê û jintîê dilîst. Serê wê berda bû.

         Hela gera şavaşê temam nebûbû, gava serdewetî ji ser texte rabû, nêzîkî bûkê bû, dest kire cêva xwe pere derxistin, qilç’a xêlya bûkêda girêdan û xêlî ji serç’evê bûkê hilda. Gişk zivirîn dîna xwe dane bûkê. Sifetekî gulover lêbû, brûê wê reşe tenik bûn, bijangê wê dirêj bûn û neyseyî nêzîkî hev bûbûn. Soro-moro bûbû, xûdaneke sivik serra avîtibû, zanibû gişk lêdinihêrin, lema jî şerm dikir. Qerefîla pozda tê bêjî sifetê wêra şer bû, usa lê dihat. Biskê wê badayî dirêj bûn û rex sûretda berjêr daketibûn. Devê wê ç’ûk bû, pozê wê neyseyî ziravî dirêj bû. Enya wê bel bû, tê bêjî hinekî hatibû ji ç’eva derbaztir bûbû û sîya bercênîka ketibû ser ç’eva. Berjêr dinihêrî, her tenê car-cara, wexta baltûzê şaş dikir, neyseyî serê xwe mêl dikir, alîê wêda dinihêrî. Qaşê gistîlkê tilîêda û bazinê zendêda ber te’vê birq vedidan, destmaleke biç’ûk kiribû qevza destê xwe, qilç’ê wê ber tilyara derketibûn. Dêrê wê gişke k’ovekirî bûn, wexta dilîst hêdî-hêdî vî alî, wî alî dihejyan. Dewsa şalikê dêrekî k’ovekirî bû û dihat nîvê dêra digirt. Sedefê ser êlek dûrva nonî kulîê berfa qerqaş bûn. Guharê gupikîye zêr ber xêlîêra dihatne kivşê.

         — Welle, qîzeke delale!..

         — Ser bextê mindabe, qusûra bûkê tune…

         — Qîzeke layîqî Wekîle…

         Bi vî teherî, her yekî bi cûrekî bûk begem kirin. Xezûr – Ahmedê kal nêzîkî wê bû û çû rûya, xwesî – Nenê ji mal derket, heske dêstda hat ber reqisî.

         — Nenê, tu çira usa ber Ahmed nareqisî, — yekî bi laqirdî gotê.

         Dengê defê nehîşt Nenê bibihê. Lê Ahmed bihîst û nêzîkî Nenê bû, xwest dest stura bibe, lê Nenê destê wî wêda da û xwest heskekê bide nava ç’eva. Ahmed ancax xwe da alîkî. Derba Nenê pist çû. Pîrqîn kete cimetê. Ahmed careke mayîn bi reqas berbi Nenê çû. Nenê heska destê xweda ser wîda hejand.

         — Nenê ziravê Ahmed qetand, — yekî bi ken got.

         Defçî û zurneçî serê govendê hîştibûn û hatibûn tanga Ahmed û Nenê. Qeydekî sivik lêdan, tê bêjî helan didane Ahmed. Ew qestîka ber defê reqisî û kire çemê hesk ji destê Nenê derxist û xwest dest bavêje stu. Nenê hesk destê wîda hîşt û berbi malê revî. Kenê cimetê hê gur bû. Ahmed da pey, ber dêrî ew girt û xwest paç’ke, lê Nenê ji dêst derket û revî hundur. Pîrqe-pîrqa cimetê bû, dikenya.

         — Mala te avabe, tu jina xwe jî nikarî, — serdewetî gotê.

         — De, wekî serdewetîê min tubî, halê minê jî habe, — Ahmed bi laqirdî caba wî da.

         Şayî bû, şa dibûn, laqirdîê xwe dikirin, dikenyan. Alîkîva jî dengê defçî bilind dihate bihîstinê: “Şavaş, malîava!..”

         Serê baharê û havînê bû. Hewa xweş bû, ezmanî sayî mînanî tas bû, tu pilte ewr nedihate kivşê. Bakî nerm dihat. Esra êvarê bû, sîya ç’ya bere-bere dirêj dibû, te’v berbi roava diqulibî. Govend bi hemdî xwe dikişya.

         — Wekîlê me kanê, qe naê kivşê? – serdewetî ji Ahmed pirsî.

         — Pê avtya me çûye pey hevalê xwe. Gerekê nha hatibûya, nizanim çira derengî ket, — Ahmed gotê.

         — De, tişt nake, cahilin, dibe cîkîda çûbin.

         — Em nan daneynin? – serdewetî jê pirsî.

         — Zû nîne?

         — Na, ancax jî pêra bigihînin.

         — Wekî usane, em herin bêjin kulfet bira texte rastkin, — Ahmed got, kete milê serdewetî û berbi malê çûn. – Hetanî texte rastkin, bixemilînin, wê êpêce wext derbazbe. Dengê defê nedî kerkirinê. Bira lêkeve, qîz û bûk xwera bilîzin. Em gerekê deweta Wekîlê min rind derbaz bikin. Kurê ç’ûke, ezîzê malêye. Deweta wî jî gotî ezîz bê derbazkirinê. Xwedê seheta terabe, hetanî nha te her tişt usa derbazkirye, çawa dilê min xwestye. Şikir, te qusûr têda nehîştye.

         Wa bi xeberdan ew gihîştine ber derê wê otaxê, kîderê wê nan bihata danînê. Tevayî çûne hundur. Careke mayîn dîna xwe dane cîwarkirina texta, gotine neferê malê û merîê xweye nêzîk, wekî texta rastkin, bixemilînin.

         Derva gimînya defê bû, lêdiket. Govend çiqasî diçû, ewqasî giran dibû.

         Xêlekê şûnda texte rastkirî bûn û her teherî xemilandî bûn. Gazî mêra kirin, wekî bên ser texte rûnên. Mêr dora texte rûniştin. Lê def û zurne derva man. Cahil nehatin, rûneniştin, derva man, wekî bilîzin. Qeydê sivik pey hev dihatne guhastinê. Ber dengê def û zurnê xûna cahila hê hevraz davit û dilîstin, dilîstin, jê têr nedibûn.

         Xêlekê şûnda hatin gazî sazbenda kirin, birin hundur, wekî ser texte şênkin. Cîê wan hazirkiribûn. Ewana cîê xweda rûniştin. Lê derva qîz û xorta deng dilîstin.

         Wê otaxa mezinda cîkî aza nemabû. Çawa edet bû, her tenê mêr rûniştin, kulfet wir tunebûn. Gava serdewetî dît, wekî cimet tame, rabû şipya û vexwar salixya Sivik, wekî ew dolebaşya texte bike. Gişka hevra vexwarin salixya Sivik. Kutasîê Sivik tas hilda û razîbûn da cimeta hazir, ji her textekî yek kivşkir komekdarê xwe, yek jî kivşkir, wekî pirsa dengbêjava mijûl bibe. Pey vê yekêra ewî dîsa tasa xwe tijî kir, hîvî ji cimetê kir, wekî ew jî tasê xwe dagrin, rabû şipya:

         — Cimet, — ewî got, — dinyaêda het riş menîke wê heye. Eva şaya meye îroyîn jî bê menî nîne. Menya vê şaya me ewe, wekî em îro du bext-miraza digihînin hev. Herdu gulêd me, şikir, gilne hizkirîne. Bira gulê edlayê, bextewarîê, xweşbextîê bin. Bira eva şaya ber derê hazira gişkabe, mirazê me jî herdu gulê mebe. Salixya bûk û zevê, salixya bext û mirazê wan. Ez hîvî dikim em gişk hevra tasê xwe hildin. Elavêdrî jî cem Wekîlê me, — dolebaşî ha got, dest bire berya xwe, dehmanatekî ser ji nava pera kişand û berbi sazbenda şand.

         — Ser salixya herdu gulêd meda miqamekî xweş lêxin, gelî sazbenda.

         Cimetê hevra-hevra duea bext û mirazê bûk û zevê kirin, wanra bextewarî xwestin, “dolebaşî, anegorî sozê te” gotin û tasê xwe welgerandin. Ji vî alî, wî alî mêr radibûn, dest dikirne cêvê xwe, pere derdixistin berbi sazbenda dişandin, wekî ser eşqa bûk û zevêda miqamekî lêdin. Hineka jî pere sazbendara dişandin, lê hîvî dikirin, wekî filankes filan kilamê bêje. Defçî bi dengekî bilind dikire gazî, wekî kê çiqas pere şandye (çend cara zêde dikir), razîbûna xwe didaê, paşê ç’ev dikire zurneçî. Miqamekî kurt lêdidan, wekî karibin navê gişka hildin û tembê wan biqedînin. Çawa sazbenda dengê def û zurnê ker’ dikirin, dengbêja destpê dikirin kilamêd xwestî digotin, lê hertim kurt dibirîn, wekî dengbêjê mayîn jî karibin xwestina cimetê biqedînin. Lê wekî yekî dirêj dikir, yê mayîn berda dihat, hîvî jê dikir, wekî nexeyde, bendek ji kilama wî digot û pêra-pêra derbazî wê kilamê dibû, ku cimetê xwestibû. Evê yekê êpêce wext kişand, xulese, gişka k’asê xwe vexwarin, sazbenda dengê def û zurnê birîn, dengbêja jî xwe ker’ kirin.

         — Ahmed, — dolebaşî got, — ka Wekîlî kîderêye, bira bê caba xwe bide.

         Ahmed ber dêrî sekinî bû, wekî qulixî cimeta rûniştî bike. Gava gotina dolebaşî bihîst, çend gava pêşda hat û got:

         — Dolebaşî, tu û cimeta hazir bibaxşînin. Welle, çend seheta pêşda pê avtya me çûye pey hevalê xwe, wekî bîne dewetê, heta nha jî nehatye.

         — Tişt nake, camêro, — dolebaşî gotê. —  Tu bavê wîyî, îzna te heye caba kurê xwe bidî.

         Ahmed ber Wekîlva caba cimetê da. Û hazira bi dilekî eşq û şa kêf dikir.

         Pey vexwarina salixîkê, dudara Sivikê dolebaşî ji cîê xwe rabû, pê çengelê butulge xist, hazir dane ker’kirinê û berbirî wan bû:

         — Cimet, em gişk îro bona nêtekê vêdarê berev bune. Şikir me nêta xwe anî sêrî, bûk û zeva gîhandine mirazê wan. Hergê hûn minra qayîlin, emê nha pêşkêşê bûk û zevê bidin, wedê me hemîn gelek heye, emê xwera bikin, bixun, hetanî sibê derbazkin.

         Hazir wîra qayîl bûn. Yek kivşkirin, wekî topayî bike gazî. Ewî textê ber xwe vala kir, şe’reke sor xwest, ser textê ber xwe raxist. Cimetê destpê kir topayî avît. Ewî yek bi yek nav didane rêzê û digot, wekî kê çiqas avîtye. Xulese, topayî avîtin, kuta kirin. Ew pere û pêşkêşê hatî nava wê şe’ra sorda pêç’an û dane Ahmed. Cimet rabû, xêlekê derkete derva bona texte tezekin.

         Wexta texte teze kirin, dolebaşî careke mayîn cimet teglîfî hundur kir, wekî kêfa xwe pêşda bibin.

         — Cimet, — dolebaşî careke mayîn serkarîkirina kêfê hilda destê xwe û berbirî hazira bû, — wedê me gele heye. Merîfeta we kê çi heye, bira vê êvarê nîşande. Ez hîvî-reca ji cimeta maqûl dikim xwe nehêvşînin.

         — De, tu hela berî gişka merîfeta xwe nîşan bide, em jî ç’ev bidne te, — ji serê texteyî jêrin yekî lê kire gazî.

         — Malavao, çira tu nizanî merîfet ji min dirije û yê mînanî te jî ber xwe dibe, — ewî got û bû pîrqînya hazira kenyan.

         Ha xeber didan, laqirdî dikirin û kêf dikirin. Wexta yekî bixwesta salixîk vexwara, pêşda tembe dişande cem dolebaşî û eger ewî îzin bida, wê salixî pê banya, xêr ku neda, hemi nedida. Gişk gura dolebaşîda bûn, gilîê wîda radibûn, rûdiniştin. Hetanî îzin ji wî nestandana, tembê kilama jî nedidan. Ç’ûk û mezin usa hatibûne terbyetkirinê û ew yek îdî bûbû xeyset. Merîkî usa dikirine dolebaşî, wekî gele merî nas dikirin û hurmeta wî gelek bû. Gele cara, wexta merîê xerîb şayêda hazir dibûn, ser telîm-torê wan ecêbmayî diman. Gişk gura hevda, yekî guhdarya yekî dikir, hizdikî çiqasî vexwarî bûna, tu cara kêfa hev nediketin yanê gilîkî sar hevdura nedigotin.

         Edetê wêderê usa bûn, wekî hetanî sibê gotî bikrana, bixwarana, derbazkirana. Sibê zû jî xweyê şayê kivav hazir dikir, textek ber dêrî dadanî, çend butulge araq datanî ser, kivav danîn. Tasek, dudu vedixwarin, xatirê xwe ji mala şayê dixwestin û diçûn. Dolebaşî, gava digot “wedê me gele heye”, eva yeka ber ç’evê xwe hildanî.

         Salixya didane pey hev. Sazbend û dengbêj ber hev dihatne guhastinê. Şayî çiqas diçû, ewqasî dikete qamê xwe.

         Carekê, duda navbirî dane kêfê, derdiketin derva, dilîstin. Hetanî wana ber dêrî dilîst, texte careke mayîn dihate tezekirinê. Û careke mayîn vedigeryan, rûdiniştin û kêf dikirin.

         Zûda şev nîvî bûbû. Ahmed qe carekê terka hazira neda, ji hundur dernediket, neçû. Difikirî: “Bira nebêjin topayê xwe berevkir, îdî mêvanêd xwe nebû xweyî”. Ser linga qulixî wan dikir. Çiqas cara dolebaşî ew teglîfkir, wekî nava cimetêda rûnê, lê Ahmed û kurava rûneniştin.

         — Tişt nake, em borcdarin qulixî cimeta maqûl bikin, — ewî digot û pala xwe dida dîwêr. Wexta dinihêrî ser textekî kêmasya tiştekî heye, ç’ev dikire kura û wana pêra-pêra çi lazimbûn danîn. Wexta salixya yekî vedixwarin, Ahmed berî gişka pere dişandin, wekî salixya wî camêrî şîrinkin, gele cara jî wextê miqam lêdixistin, ewî destê xwe hildibirîn û cîda direqisî.

         Kêf bi eşq û şa pêşda diçû, gava qîza mezin derda hat, nêzîkî Ahmed bû û guhê wîda tiştek got. Herdu tevayî derketin. Serê gişka germ bû, kesekî çûyîna Ahmed tex’mîn nekir. Ahmed gelekî derengî ket. Hela carekê, duda dolebaşî dewa wî kir, lê gotin, wekî ne vêderêye, derketye.

         Şev nîveka şevê bû. Derva îdî dengê strana cahila nedihate bihîstinê. Ew bela bûbûn, her kes çûbû mala xwe. Her tenê otaxa mezinda dengê def û zurnê, meyê û dengbêja kêm nedibû. Kêfê fûr dida. Diqewimî yek merî radibûn, ker’e-ker’ diçûn mala xwe. Himberî êvarê êpêce merî kêm bûbûn, lê otaxêda hela gele cimet mabû, û dolebaşî yekheb salixî tanîne ortê.

         Ahmed bi qudûmê sist derda hat, pala xwe da dêrî, sekinî. Wexta merya rind dîna xwe bidaê, wê pêra-pêra tex’mînkira, wekî xemeke giran dilê wî hingavtye. Şabûna berê bengzê wî tune, tê bêjî ç’evê wî şêlû bûne, qerç’omeke ser enîê hê kûr bûne. Lê çimkî rûniştî serxweş bûn, kesekî ev guhastina ser bengzê Ahmed tex’mîn nekir.

         — A, Ahmed bira, tu xêr bêyî! – gava ç’evê dolebaşî Ahmed ket, gotê. – Teyrê bimbarek, tu kuda çûbûy? Te nedigot, cimet rûniştye, salixya pê tînin, ez çawa wan camera tenê dihêlim û diçim?

         Ahmed xwest bengzê xwe xweşke. Lê nebû. Zorê vebeşirî û gote dolebaşîê:

         — Welle, ez serê cimeta hazirkim, şuxulekî gelekî ferz hebû, ez nikarbûm neçûma. Hûnê bibaxşînine min…

         — Na, bira can, baxşandin tune, — dolebaşî gotê. – Me qirar kirye te cirmkin. Nha ser dilê teye: yan tu gotî pê vî şerbikê hanî mezin şeravê vexwî, yanê jî gotî tu bireqisî. Ji herdua yek eseye.

         Mêrê kêleka dolebaşî rabû şipya, berê xwe Ahmedda kir û gotê:

         — Êvarda Sivikê bira mera gula dirêje, ser darê linga qir bû, lê tu jî kî zane çûyî çiva mijûl bûyî?

         Ahmed zûr bû ç’evê wî nihêrî, paşê serê xwe kire ber xwe û xeberneda.

         — Em gişk jî qirara dolebaşîra qayîlin, — yekî qulç’da rûniştî got.

         Ahmed serê xwe hilbirî, alîê wî nihêrî, lê dîsa caba wî neda.

         — Welle, dolebaşî rast dibêje, — çend serê germbûyî vî alî, wî alî kirine gazî.

         Cişka Ahmed dinihêrîn. Serê wî berda bû. Destekî xwe dabû dîwêr, wekî jêra bibe taqet, destê dinê jî dabû ser navkêlka xwe. Xêle wext deng jê nehat. Paşê nişkêva destê xwe ser dîwêr hilda, gaveke pêşda hat.

         — Heyran… Werin dest ji yaxa min bikişînin, — serî berda Ahmed bi lavaya gote hazira. – Ezî kalî-extîyarim, westyame, taqet jî minda nemaye.

         — Lê gava dinê taqeta te hebû, wekî te dixwest xûşka Nenê paç’kî, erê? – dolebaşî got. – Na, bira can, qirara me qirare, tu gotî cirmê bikişînî.

         Ahmed kesereke kûr rahişt, dengê xwe nekir.

         — Na, em ne qayîlin, wekî xalê Ahmed şeravê vexwe, bira bireqise, — ji textê cahila dengekî zîz hate bihîstinê.

         — Erê, erê, bira bireqise, — cahilê dora texte hevra-hevra gotin û destê xwe li hev xistin.

         — De, wextê textê cahila dixweze, wekî tu bireqisî, gotî ese bireqisî. Yan na, ez zef zanim, şeravê vexwî, herî çi ecêba bikî, — Sivik ev cumla kutasîê bi ken got.

         Ahmed neyseyî serê xwe berjêr kiribû û bin buryada zûr bûbû dolebaşî nihêrî. Bi xwe jî nizanibû çi bikira.

         — Ez heyrana ç’evê weme, werin bidin xatirê Xwedê, dest ji min û reqasê bikişînin, — ew bi lavaya hate hazira.

         — Na ku nebûye, lavaya te îro cem me derbaz nabe, — dolebaşî nişkêva ji cîê xwe rabû û hevekî bi xeyd gotê. – Xwe em vêderê bazarê nakin? Xwestina cimetê zakone. Tu xweyê dewetêyî, wekî tu teslîmî xwestina cimetê nabî, gişkê jî ç’ev bidne te û tu kesê teslîm nebe.

         — Axir… dilê min naxwaze, — ev xeber bê hemdî Ahmed ji dêv derketin.

         — Çira dilê te naxwaze? – dolebaşî ecêbmayî jê pirsî. – Şikir deweta kurê teye, çima gotî dilê te nexweze? Wekî dilê te naxwaze, wê dilê kê bixweze?

         De, xeysetê dolebaşya usane, gelekî ji xeberdanê hiz dikin. Eva jî dolebaşîkî usa bû. Çawa dibêjin, te xwe manatekî lêda, hezar manatî jê xilaz nedibûyî. Ahmed xeysetê wî zanibû.

         Nişkêva Ahmed serê xwe hilbirî, tê bêjî fikir ji xwe dane revandinê, bi beşereke zorkuştî berbirî dolebaşî û hazira bû.

         — Min qestîka usa got û xwest yaxa xwe ji we xilazkim. Lê ez dinihêrim tiştekî boş-betale. Bira gotina webe.

         Hazira gişka hevra destê xwe li hev xistin û kirine gazî:

         — Eferim Ahmedra!

         Dolebaşî sêmanatek derxist, alîê sazbendada şand, wekî miqamekî lêdin bona Ahmed bireqise. Çend merya jî dest birine cêva xwe û bona hurmeta Ahmed sazbendara pere şandin, wekî tûşî lêxin û şavaşê gazîkin.

         Bû gimîna defê û qûjina zurnê. Hazira gumreh destê xwe li hev xistin, ortêda cî vekirin, wekî Ahmed bilîze. Lê Ahmed hela cîê xweda sekinî bû, serê wî berda bû. Deqekê zêdetir def û zurne lêdiketin, lê Ahmed ji cîê xwe nedilipitî. Dêrî bûbû, nizanibû çi bikira. Nişkêva serê xwe hilbirî, cimeta rûniştî nihêrî, tê bêjî teze dengê def û zurnê ketine guh, bi gavêd sist pêşda hat, destê xwe hilbirîn, reqisî. Lê sarbûneke mezin nava reqasa wîda hebû, carekê-duda virda-wêda çû-hat, destê xwe nava hewêda bêtewşe hejandin û bi xwe jî tex’mîn nekir, wekî çawa cîda sekinî. Paşî seknandina wî sazbenda hevekî jî lêdan, paşê dengê defê dane ker’kirinê. Çend merîê kêfxweş hela destê xwe li hev dixistin.

         — Eva jî bona… — Ahmed gilîê xwe kuta nekir, lez dêrîra derket, çû.

         — Xwedê seheta Ahmede birarabe, — dolebaşî ji cîê xwe rabû û got. – Reqaseke çawa dike! Lê nizanim çima dîsa fizirand, derket. Ez wî careke mayîn jî cirm nekim?

         — Bese, camêro! Te kalemêrî xêre? – yekî navsere gote dolebaşî.

         Zurneçî serê xwe alîê defçîda kir û hêdî guhê wîda got:

         — Çira kêfa Ahmed tune?

         — Ez çi zanim, — defçî got û milê xwe hilkişandin. – Dibe topayî ne bi dilê wîye.

         Ew otax, li ku nan danîbûn, êpêceyî ji mala Ahmed dûr bû. Kurê mezin zûda ji bavê cihê bûbû û ew otaxa wî bû. Hûrmûrê xwe kişandibû mala bavê, otax vala kiribûn û nanê dewetê wêderê danîbûn. Lema jî ji malê kêm merî dihatne wêderê. Hemî dengê malê qet nedigihîşte vê otaxê. Her car-carna neferê malê dihatin, dinihêrîn, çika çi lazime bikin, dikirin û paşda diçûn. Êvarê çûyîin-hatin gelek bû, lê paşê, bawer bikî, tu kes nedihat. Her tenê Ahmed û kura bûn, wekî hey dihatin, diçûn. Paşê kur jî qe carekê nehatine kivşê. Merîê ser texte rûniştî kêfxweş bûbûn û ji wê otaxê der tu dinyake mayîn tex’mîn nedikirin. Talaşa wan bû – kê hat, kê çû. Qe fikra wanra jî derbaz nedibû, wekî çira kurê Ahmed naêne kivşê, çira nîvê şevê şûnda tu kulfeteke malê derda nehatye. Dibe, difikirîn, westyane, cîkî serê xwe danîne, hêsa dibin.

         Salixî îdî ser hevda hatin. Kew kete sibê. Cimet rabû derkete derva. Bîna kivava ew der hildabû. Ha-hanga textek anîn, ber dêrî vekirin, çend butulge araq, çerez danîn ser û hîvya kivava man, wekî teştya xwe bixun, xatirê xwe ji xweyê dewetê bixwezin û her yek here mala xwe.

         Kivav hazir bûn, kirine sînîê, anîn danîn ser texte. Gişka tasê xwe tijî araq kirin û bi pêşdanîna Sivikê dolebaşî vexwarin eşqî Şems. Her yekî çîtî kivav hilda. Xêlekê her tişt seqirî. Gişk kivavada ketibûn. Wexta hevekî nanê xwe xwarin, dolebaşî salixîk-duduê dinê jî pê anîn.

         Ahmed nava mêrada sekinî bû, serê wî berda bû. Ew qe nêzîkî texte nebû, destê xwe neda tu tiştekî.

         Dolebaşî tas hilda.

         — Cimet, — ewî got, — me şikir rûkî-rûspîtî şaya xwe anî sêrî. Bira mirazê me bûk û zevê me bibe, ser belgîkî kal û pîr bin, bextewar bin. Qapîê Ahmedê bira jî şênbe, hertim têda textê şaya vebin. Îdi sibe safî dibe, em jî westyane, kesirîne, mera ji, xweyê dewetêra jî hêsabûn lazime. Werin em vê tasê vexun eşqî çûyî, maya. Yê ku diçe, Xwedê ox’ira wîrabe, yê ku dimîne, Xwedê rehetîê bidê.

         Hazira her yekî hindava xweda duea  bûkê û zevê teze, xweyê dewetê û hevdu kirin, tasê xwe welgerandin.

         — De, Ahmed, tasê hilde, îzna cimetê bide, bira herin, — dolebaşî tasek tijî kir û dirêjî Ahmed kir. Evê te ji cîê xwe nelipitî. Tas destê dolebaşîda ma. Serê xwe berjêr kiribû, erdê dinihêrî. Cimetê wî nihêrî û paşê ç’evê hev nihêrîn. Êmê çend deqa usa cîê xweda sekinî, paşê serê xwe bilind kir, tas ji destê dolebaşî girt. Dest lê dilerizîn, araqê tasêda pêl da, êpêce jê rijya.

         — Cimet, — ewî bi dengekî zelûlî got, — hûn ser ç’eva, ser sera hatine… Ez zef ji hurmeta we razîme, — tê bêjî bîna wî diç’ikya, ancax xeber ji dêv derdiketin. – Lê… bira eva tasa jî bibe… bibe… tasa rehmetê…

         Gişka ç’evê hev nihêrîn, destê wan sar bûn, ber wanda hatin, tasê destê hineka ketin, şikestin, tê bêjî êvarda ne kirine, ne jî vexwarine.

         — Çawa bira bibe tasa rehmetê? – dolebaşî gotê. – Xwe te hişê xwe unda nekirye?

         — Erê, bira eva jî… bibe tasa rehmetê, — Ahmed gilîê xwe wekiland û kesereke kûr rahişt. – Bira rehme ruhê merîê hazirabe, Wekîlê minbe jî…

         Hazir cîê xweda bûne rusas. Xeberdan yekî nebû. Ahmed jî tasa destê xwe danî ser texte, lê tas cîê xweda nesekinî, ket, araqa têda rijya ser text û mînanî hêsirê dayîka kur lê mirî jorda gur hat, lê paşê niqit-niqit dilop kir.

         — Heyran, xwe tu nexerifî? Çi xeber didî? – dolebaşî gotê. – Hela bêje, çika çi qewimye, tu vêsibê şebeqê usa bêwa-bêwa xeber didî.

         Ahmed miç’iqî bû, sekinî bû. Pakî xeberdan pê nedibû. Hazira jî nizanibûn çi bikrana, ser hevra, bin hevra diçûn, dihatin. Xulese, Ahmed serê xwe bilind kir, stûê xwe alîkîda xwar kir û bi dengekî melûl got:

         — Duh, paşî anîna bûkê, wê bêxweya maşîna me syar bû, çû pey hevalê xwe. Rêva avarya daye, maşîne welgerandye û xwexwa jî hatye kuştinê.

         — Weylê mala te xirab bûyî, te çi ecêb anî serê xwe!- merîkî navsere got û bê hemdî xwe destê xwe li hev xistin.

         — Hûn kengê pê hesyan? – dolebaşî jê pirsî.

         — Nîşev bû, gava cinyazê wî anîn… Lema ez wî çaxî dereng ketim… Min nehîşt bikin dengî… Minra dest nedida: min hûn anîbûn ser şayê, ne ku ser şinê…

         — Weylê ocaxê te kor bûyî, heyî! Dilê te polaye! Cinyazê kurê meryayî bêmiraz maldabe, merî jî rabe deweta wî nede temirandinê û hela serda jî bireqise! Min emrê xweda hela ecêba ha, zulma haye giran nedîtye, bira… — ewî navsere got.

         — Min nedixwest deweta Wekîlê min bitemire, — Ahmed bi kelogirî got. – Belkî ev yek Xwedê çetin bê.

         — Ka Xwedê heye, Xwedê bin pîê minkeve, — dolebaşî got û destê xwe berbi ezmên kir, — wekî zulma ha dike.

         Koma dewetvanya bû koma hewarya û berbi mala Ahmed rêket. Ewî navsere dabû pêşîê, kilameke şînê digot, yêd mayîn “birao” dikirin û diçûn.Dewsa dengê def û zurna duh vê şebeqê denfê kilama şînê perwaz dida…

         Kom çû gihîşte mala Ahmed. “Birao” kirin û derda çûn. Ecêbeke giran ber ç’evê xwe dîtin. Cinyazê Wekîl danîbûne ser textê nanxwarinê, xêlya bûkê avîtibûn ser, xemla bûkê jê êxistibûn, serdapê kincê reş lêkiribûn. Melûl-melûl, destê wê li ber rûya, ber serê Wekîl sekinî bû. Hêsirê wê dipekyan û diketine ser belgîê ber serê Wekîl. Lê Wekîl te tirê nemirye, razaye. Tu dex’me ser sûretê wî tinebûn, her tenê serê wî peçayî bû. Bav binpîêda sekinî bû, destê xwe tewarkiribûn û zûr bûbû kur dinihêrî, lê hêsirek ji ç’eva nedihat. Her tenê axe-ax, ofe-ofa wî bû û cix’are ser cix’arê dikişand. Dya reben, xûşkê qertel xwe peritandibûn.

         — Welle, bira, zulmeke girane, — mêrekî mezin, ku kêleka Ahmed sekinî bû, got. – Hela tu kesî zulma ha nedîtye.

         — Qurn, dewranada kê dîtye, kê bînaye deweta zevê bibe şîna zevê, — yekî mayîn got.

         — Bê zevao zevatî nekiro, — Ahmed bilind got û tepa hate nava ç’evê xwe. Merîê kêlekê milê wî girtin, nehîştin.

         Edetê wêderê usa bû, wekî sê roja mirî xwey dikirin. Nava wan hersê rojada bûk ji ber serê Wekîl dûr nediket.

         De, be’sa mirinê zû bela dibe. Cimet dibêje: “Syarê mirinêyî leze”. Nava wan hersê rojada deqekê mala Ahmed xalî nebû, destek dihat, destek diçû. Hewarî ha ser hev dihatin. Çawa edetê kal-bava bû, cînara hewarî nava xweda parevedikirin û her yekî destek hildanî, dibire mala xwe, jêra ezet-qulix dikir. Ahmed û neferê malêye mayîn jî hewaryara dibirin, nedihîşt, wekî mala mirî tu tiştek bike.

         Xulese, roja sisya paşî nîvro meytê Wekîl hildan û birin teslîmî axê kirin. Ahmed ser cinyazê kur sekinî bû, jorda lêdinihêrî. Miç’iqî bû, hêsirê wî nedihatin. Her carna tepa dihate nava ç’evê xwe û digot:

         — Lao, kê ecêba ha dîtye, nanê deweta merya bibe nanê xêra merya…

         Ç’ûk û mezina xwe zevt nedikirin, digiryan. Bûk jî bi wan kincê reşva anîbûn ser mezel. Du kulfetê cahil ketibûn bin mila. Xezûr nêzîk bû, çû serê wê û gotê:

         — Ez heyrana bûka xweye bêzevame…

         Ewê jî xwe avîte pêsîra xezûr. Hêsirê wê rê nedidan hevdu. Çend hêsir rijyan ser pêsîra bêşmêrtê xezûr.

         Wekîl heq kirin. Çawa edet bû, paşî hatina cimetê şêx tenê ser mezel ma, mirî teslîmî Dewrêş Erd kirin û ew jî vegerya. Ahmed, kura, qewm-pismamêd nêzîk ber dêrî sekinîn, wekî xelq serxweşîê bide wan. Pêşîê hewarî, paşê jî der-cînar ketine rêzê ber wanra derbaz bûn, başqe-başqe serxweşî dane her yekî.

         Çendek kete ortê. Ew goşt, îç’ke, çerez, êmîşê, ku ber deweta Wekîil mabûn, tevî nanê xêra wî kirin.

         Bûka bi xêlî, lê bi tim-têla reş ber perdêda tenê ma.

          

* * *

 

         Bûk bi kincê reş bû û serê xwe ji malê dernedixist. Şuxul-emelê malê dikir, ber destê xwesîê diçû-dihat. Devê xwesîê nedigerya jêra bêje “bûkê”, digote “qîza min”. Xezûr jî wî cûreyî bû, usa şîrin-şîrin gazî dikirê, te tirê qîza wîye helale. Ewê jî gelekî qedrê xwesî-xezûrê xwe zanibû, ber destê xwesîê mînanî bişkorya bû. Her êvar teşt tijî av dikir, danî ber xezûr datanî, gorê wî dêxistin, lingê wî dişûştin. Wextê razanê xwesî-xezûr dikirne nava cya, lihêf ber pişta wanda dikire xwarê, paşê lempûçke vêdisand, diçû otaxa xwe, lempûçka otaxê ditemirand, kincê xwe dêxistin û tenê dikete nava cya. Rojê ewqasî lê çetin nedihat, şuxul-emelda diket û tê bêjî halê xwe bîr dikir. Lê wexta dikete nava cya, temamya giranya wî halî dihate ber ç’eva. Hezar û yek xem-xiyala serê xwe hildidan û nedihîştin xew bikeve ç’eva. Zûr dibû arîkê dinihêrî, rojêd buhurî diketne bîrê. Hertim sifetê Wekîl ber ç’eva bû, dengê wî, îlahî kenê wî ber guha bû. Nişkêva dilê wê tijî dibû, lihêf dikişande ser serê xwe, vedigerya, serê xwe dikire nava belgî û xwe derd-kulara têr digirya… Sibê ku radibû, ç’ev lê sor dibûn, diwerimîn. Neferê malê ev yek didîtin û kula wan hê teze dibû. Sifte qe nikaribû vî halê sazbûyîra qayîl bibe, lê çi ji dêst dihat, xênji wê yekê, wekî bê hemdî xwe xwe dizêrand. Lê ewî halî nikaribû dirêj bikşanda, wede gotî ya xwe bikra, bere-bere birîn bikewanda…

         Mehek derbaz bû. Raste, birîna Ahmed hela teze bû, lê merîkî dinêdîtî û zane bû. Fem dikir, wekî ev halê han nikare gele wede bikşîne û nikare bikeve bin gunê bûkê. Êvarekê ewî gazî neferê malê gişka kir, dora xwe dane rûniştandinê. Cix’ara xwe derxist, vêxist, çend qulap danê, kûr hecam kir û xêlekê xwe ker’ kir.

         — Pirseke min heye, — ewî gote neferê malê. – Ez dixwezim hûn gişk jî haj pê hebin. Felekê hemîn mala min xirab kir, zevê mala min… — dilê wî tijî bû, xeberdan pê nebû, nikaribû gilîê xwe kuta bike. Xêle wext serê xwe kire ber xwe, bi herdu desta serê xwe girt. – Nha pirsa qîza meye. Ez nazwazim bikevim bin gunê wê. Lao, — ew berbirî bûkê bû, — hergê qayîlya te heye, ezê cabê bidme bavê te, bira bên te bibin…

         Kûre-kûra Nenê û qîza bûn, digiryan. Kura serê xwe berjêr kiribûn û destê xwe danîbûn ber enya xwe. Bûk sekinî bû, destê xwe dabû ber rûê xwe, stûê xwe xwar kiribû. Paşî gotina xezûr bûk nêzîkî baltûza xweye biç’ûk bû û guhê wêda tiştek got.

         — Bavo, — qîzê gotê, — bûk dibêje, bêjne xezûrê min, rûê min bin pîê wîye, ez tu cyada jî naçim. Esêvankî ez jî qîza vê malême. Hilbet, Xwedê minra usa xwestye.

         Ahmed zûr bû ç’evê bûkê nihêrî. Ewê destê xwe dabû ber rûê xwe û serê xwe berjêr kiribû. Nenê û qîzava îdî nedigiryan. Kur zûr bûbûn ç’evê bavê dinihêrîn û hîvya qirara wî bûn, ewî çawa bigota, usa jî wê bihata kirinê. Malda gilîê Ahmed zagûn bû.

         — Lê gotina we çye, lao? — ew berbirî kura bû.

         — Gotina meê çibe, bavo, — kurê mezin gotê. – Gilî-gilîê teye, te çawa got, me qebûle.

         — Lao, de wekî dilê te çûyîne tune, — ewî gote bûkê, — tu xwe çawa qîza vê malê hesab dikî, emê te ser qîzara bigrin. Lingê te ser ç’evê me, bimîne, esêvankî eva jî mala bavê teye. Îşala, tê tu firqîê nebînî. Lê her tenê pirsek, çawa qîza malê tu gotî me gişkara xeberdî.

         Bû niç’e-niç’a bûkê, serê xwe hejand.

         — Na, lao, ez îzna te didim, me gidhkara jî xeberde. Tu îdî bûka vê malê nînî, qîza vê malêyî û wextêda jî emê te verêkin çawa qîza malê.

         Bi wê yekêva jî ev xeberdan kuta bû.

         Neferê malê rastîê jî mînanî qîza malê berbirî bûkê dibûn. Ewê gişkara xeber dida, usa diçû, dihat, çawa qîza malê. Der-cînar gişk vê yekê hesyabûn.

         Rojekê jî, wextê dîsa dya bûkê hate cem, qîza xwe başqe kir û jêra xeberda.

         — Lao, lê wê ha çawabe? – ewê gote qîzê.

         — Çi wê çawabe? – qîzê bi pirsê caba dê da. Dê tex’mîn kir, wekî qîzê fikra wê fem nekir.

         — Halê teê çawabe? Cahil-cahil xwe hetanî-hetayê ha namînî? – dê gotê û zûr bû ç’evê wê nihêrî. Tex’mîn kir, wekî vê carê qîzê fikra wê fem kir. Reng li qîzê çû, serê xwe kire ber xwe û hêdî gote dê:

         — Daê, ez îdî nefera mala we nînim. Ez nefera vê malême. Şikir mezinê malê weke deh û duda ortêye. Merîkî dinêdîtîye, zane çawa bike, — hevekî navbirî da xeberdana xwe, paşê serda zêde kir. – Daê, ez hîvî dikim, careke mayîn wan gilya ber min neke, birîna min teze neke, — destmal derxist, hêsirê ç’evê xwe temiz kirin.

         — De, xêr-gunê te stûê te, lao, min tera got, bira xelq nebêje bêxweye, kesek lê nabe xweyî, — dê bi xeyd gotê.

         — Xweyê min çira tunene? Şikir xezûrê min mînanî ç’yakî ortêye, — ewê jî bi xeyd caba dê da.

         Ew xeberdan bi wî cûreyî jî kuta bû û îdî tu cara nehate wekilandinê. Bavê bûkê jî qe carekê ew yek neanî ser per-baskê xwe.

          

* * *

 

         Salekê zêdetir derbaz bû. Zûda xêr-xêratê Wekîl dabûn, kuta kiribûn. Raste, Wekîl nehatibû bîrkirinê, lê birîn îdî teze nîbû û jana wê jî ne mînanî berê bû.

         Rojekê jî çend merî hatine mala Ahmed û dewa merivayê jê kirin.

         — Em hatine qîza te bixwezin, — wana derheqa bûka wîda gotinê, çimkî zanibûn, wekî Ahmed tu cara jêra nabêje “bûkê”, her tenê dibêje “qîza min”.

         Aqilê Ahmed xort dibirî, begem dikir. Neferê malê şewirî û gava dît, wekî ew jî qayîlin, qîza xweye biç’ûk şande cem bûkê, wekî fikra wê bihese. Qîza biç’ûk hat, bavêra got, wekî bûkê gotye, çawa aqilê bavê min dibire, bira usa jî bike.

         Û çawa erf-edetê dinê bû, bûk nîşan kirin. Çend meh ketine ortê, hatin elametî dane Ahmed, wekî karê bûkê bike.

         Çi cihêzê bûkê xwera anîbû, destê xwe nedane qet derzîkê jî. Hela serda jî weke wî cihêzî cihêzekî teze kirîn û danîne ser. Çawa lazim bû karê bûkê kirin.

         — Bira dilê qîza min ji min nemîne, — Ahmed digot. – Hemîn mirazê me pê nebû. Bira Xwedê ox’ira wêrabe.

         Pêşîêda Ahmed elametî da xizmê xwe, wekî nevî-nevî difikirin defê nexin.

         — Bira bên bi def qîza min bibin, — ewî cab ser wanda şandibû. – Qîza min qîze, jinebî nîne, wekî bê def bibin. Wekî bê def bên, qîza ez bidme wan tune.

         Rojekê berî syarkirina bûkê Ahmed gazîkirê, anî cem xwe, kêleka xwe da rûniştandinê. Xêleke xurt xwe ker’ kir, keserek-dudê kûr rahiştin. Cix’are derxist, hemdî xwe vêxist, qulapek-dudu danê, zivirî ser milê xwera bûkê nihêrî û gotê:

         — Lao, min bona pirsekê gazî te kirye, — hevekî navbirî da xeberdana xwe, nedixwest bûk wî agirî tex’mînke, ku wê sehetê dilê wîda dişuxulî. – Wê sibê te syarkin. Xwedê ox’ira terabe. Lê hîvîkirineke min ji qîza min heye: lingê xwe ji mala me nebirî.

         Bûk girya û xwe avîte pêsîra xezûr. Kela wê gelekî rabûbû û ewê nikaribû xeberda. Ahmed destê xwe dabû ser serê wê û çend hêsir ji ç’evê wî jî pekyan. Serê wê usa ser milê xezûr, bi dengekî lerizok hilda ha got:

         — Bavo, ad-qirarbe, ez ewqasî naçim mala bavê xwe neêm, çiqasî bême vira… Wekî tu min bikutî, ji malê derxî jî, ez tu cara lingê xwe ji vê malê nabirim.

         Ahmed xwexwa ber dilê bûkê hat. Û herdu bi ç’evê şil ji otaxê derketin.

         Çawa Ahmed gotibû, usa jî kirin. Hatin bûk bi def syarkirin, birin.

         Paşî birina bûkê tê bêjî birîna Ahmed û neferê malê teze bû. Ahmed ber xwe dida, nîşan nedida, lê Nenê nikaribû… Tê bêjî Wekîl teze miribû, rûniştibû şîna wî dikir. Ahmed hat, lê hilat, paşê ewê dengê xwe birî.

         Çendekî şûnda çûne sertêdana wê. Hela sala wê jî temam nebûbû, gava çûne pey, anîne zeyî. Wê rojêda bûkê û mêrê wê lingê xwe ji mala Ahmed nedibirîn, bûbûn mînanî neferê malê. Wekî rojekê nehatana, kirê wana dihate Ahmed, Nenê û neferê malêye mayîn, usa hînî wan bûbûn, mukurya wan dikirin. Merya tirê rastîê qîza wan û zevê wanin…

         Du cara ber derê Ahmed def lêket. Carekê bûk anî malê, cara mayîn bûka anî verêkir…

          

s. 1977-a