ÎDÎ DERENG BÛ

ÎDÎ DERENG BÛ (1979)

         Eva berevoka Emerîkê Serdare dudaye, ku sala 1979-a Yêrêvanêda bi zimanê kurdî, bi tîpê kîrîlî hatye çapkirinê.

         Mînanî berevoka pêşin, vêderê jî nexş-nîgara cîkî mezin girtine. Xênji nexş-nîgara 16 serhatî hene. Lêytmotîva berevokêye hîmlî – hizkirina dêye, Şerê wetenîêyî mezine, emrê zarotîêye, evîntîye, tebyete, emrê gunde û yêd mayînin.

         Rêdaktorî berevokê kirye şayîr Casimê Celîl.

         Berevok 192 rûpêle. Ew ji alîê neşireta “Sovêtakan grox’”-da hatye çapkirinê.

         Şayîr û nivîskarê kurd Qaçaxê Mirad derheqa berevoka mine “Îdî dereng bû” fikra xweda bi nivîsar bi zimanê ûrisî ha daye kivşê (aha tercma wê fikrê):

         “Emerîkê Serdar bi serhatîê xweye hewaskarva derheqa jyana meda xwendevanê kurdra nase. Romanoka nivîskarê ermenyayî eyan Hraçya Koçare “Hizret”, serhatîê şayîrê ermenyaye mezin Tûmanyan, Îsahakyane bi tercma wî, pirtûka wîye pêşin “Destê dê” ji alîê xwendevanê kurdda bi alavî hatine qebûlkirinê.

         Pirtûka “Îdî dereng bû” berevoka serhatîê xudane tezeye. Wêda 13 serhatî, nexş-nîgarê hûr hene. 2 serhatî derheqa dayka xebathiz û xemxurdanin, li ku jyana herrojeda nîgara wê, xem-xiyalê wê, germaya dilê daykê têne kivşê. Serhatîkêda ew fikir tê îzbatkirinê, wekî hetanî zaro mezin nebe, nebe dê-bav, ew dinya daykê, xemxurya wê t’am tex’mîn nake, xemxurî, ku dikare bigihîne xweşehîdbûnê. Ew serhatya “Îdî dereng bû”, ku buye navê pirtûkê. Serhatya mayînda evîntî û hizkirina ewled dertên dijî hev, li ku hizkirina berbi ewled t’akêşîê dike.

         Serhatîê derheqa Şerê Wetenîêyî mezinda gelekî hewaskarin. Serhatya “Nemebir”-da xudan nîşan dide, wekî çawa seqetê şêr dibe nemebir û dayka taê-tenêye pîr “dixapîne”: dewsa kurê wêyî şehîdbûyî nema jêra dinivîse û xwexwa jî jêra dixûne. Ew nikare be’sa derheqa şehîdbûna kurda dayka pîrra bêje.

         Serhatîke mayînda tê gotinê, wekî çawa kurdê esker dîl dikeve. Paşî şêr wî didine tirsandinê, wekî vegere welatê xwe, wê wîya bigrin. Lema jî ew xerîbîêda dimîne, motacê gelê xwe, zimanê wî, neferê mala xweye. Bi wan derd-kula jî diçe rehmetê.

         Gundê wî, tebyeta wir, gundîê wî goveka efrandinê nivîskardanin.

         Efrandinê E. Serdar xweşvêtîkin, gele cara digihîjin lîrîzma nazik. Nexş-nîgarê hûrda yê usa hene, ku dikarî cule’t wana navkî çawa şiêrê vekirî.

         Pirtûka E. Serdar hêsa, hewaskar tê xwendinê. Lazime ewê neşirkin û ez gumanim ewê nava xwendevanada hewaskarya mezin pêşda bîne…

Qaçaxê  MIRAD,

endamê Tifaqa nivîskarê TRSS.

18.08.1977”.

         Casimê Celîl pêşgotina vê pirtûkê nivîsî. Lê nizanim bi çi menîê ew çap nebû. Aha parek ji wê pêşgotinê:

         “Em Emerîkê Serdar zanin çawa nivîskarekî merîfet. Ji destpêbûna salêd 60-da hetanî nha gele serhatî, nexş-nîgarêd wîye hûr rojnema “Rya teze”-da hatine çapkirinê. Çend heb jî ermenî hatine tercmekirinê û neşirkirinê, ketine nava kitêbê zimanê kurdîye dersa. Xwendevan hîvîê bûn, wekî wê zûtirekê berevoka efrandinêd wîye pêşin bibînin. Sala 1974-a berevoka serhatî û nexş-nîgarêd wîye hûr bi navê “Destê dê” Yêrêvanêda bi zimanê kurdî neşir bû.

         Xwendevan ev berevok bi şabûn qebûlkir. Efrandinêd wêda cîwarkirî bi wê yekêva berbiç’ev diketin, wekî bêqelp bûn, zorkuştî nîbûn, lîrîzm nava wanda gelek bû, ji dilê xwendevana xeber didan û nava wanda hesîna qenc pêşda danîn. Çawa têmaê efrandinê vê berevokê, usa jî temamya efrandarya Emerîkê Serdare hîmlî dê, Şerê Wetenîê, gund, wetenhizî û evîntîne. Ew bi dil dinivîse û zû kilîta dilê xwendevana dibîne.

         Şuxulê bedewetîêye delalin nexş-nîgarêd wîye hûr. Wanda gele cara çend culmê kurtda ew fikreke mezin dîhar dike.

         Zimanê efrandinê Emerîkê Serdar zelal û ferihe, nêzîkî ruh û fikrandina cimetîêye. Ew cûrê gotina cimetê dide xebatê û eva yeka akleke baş dide zimanê wî.

         Em bawerin, wekî ev berevoka efrandinêd Emerîkê Serdare teze jî wê alîê xwendevanada rind bê qebûlkirinê.

Casimê Celîl.

s.1979-a”.